نام پژوهشگر: زهرا گنجی الوار

اوضاع اجتماعی خراسان در عهد سلطان سنجر سلجوقی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه لرستان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  زهرا گنجی الوار   حمید کرمی پور

در دوره ی حکومت سنجر(552 – 490هـ . ق / 1156- 1096 م ) خراسان شاهد تحولات سیاسی و اقتصادی قابل توجهی بود . وی بعد از شکست رقیبش محمود بن محمد در نبرد ساوه در سال 513 هـ . ق/ 1119 م خود را به عنوان سلطان اعظم سلجوقی معرفی و سلاجقه ی غرب را به عنوان دست نشاندگان خویش به حساب آورد. علاوه بر سلاجقه غرب، مسأله روابط او با حکومت های ایالت شرقی به خصوص ماوراءالنهر، به حهت فعالتر بودن این مناسبات در عصر او نسبت به سلاطین پیشین سلجوقی دارای اهمیت خاصی است. وی در ابتدای حکومت به دنبال بهبود اوضاع اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی خراسان بود و تا حدودی نیز موفق گردید اما از سال 530 ه. ق به بعد در ماوراء النهر وقایعی رخ داد که در اوضاع اجتماعی خراسان بی تأثیر نبود. به عبارت دیگر اوضاع سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی خراسان در این دوره با وضعیت ماوراءالنهر گره خورده بود؛ مثلاً عصیان برخی از دست نشاندگان همچون خوارزمشاهیان و غزان و ورود قراختائیان به ماوراءالنهر خراسان را نیز دستخوش وقایع و مسایل تازه ای ساخت . در این پژوهش تأثیرات و نتایج وقایع ماوراءالنهر بر تحولات سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی خراسان و ناتوانی سنجر بخصوص در اواخر سلطنتش برای حفظ توازن در روابط این دو منطقه مورد بررسی قرار گرفته است .