جریان های ادبی در طول تاریخ از پدیده های اجتماعی به خصوص تاثیر بسیاری گرفته-اند. جنگ هشت ساله در کشور ما موجب به وجود آمدن نوعی ژانر به نام ادبیات دفاع مقدس گردید. نویسندگان این عرصه موضوعات متعددی را در قالب های مختلف از جمله داستان و رمان مورد توجه قرار دادند و از دیدگاه های متفاوت به بررسی و بازتاب آن پرداختند. در این پژوهش سعی شده است چهار رمان (زمستان 62 اسماعیل فصیح، شب ملخ جواد مجابی، سفر به گرای 270 درجه احمد دهقان و شطرنج با ماشین قیامت حبیب احمد زاده) مورد بررسی قرار گیرد و مقایسه موضوع جنگ در این رمان ها و بازتاب آنها از جنبه های اجتماعی در چندین موضوع نشان داده شود. رمان ها و نویسندگان در این پژوهش در دو دسته متفاوت جای می گیرند. رمان هایی که در ایام جنگ به نگارش درآمده اند و رمان هایی که پس از پایان جنگ نوشته شده است. رمان های زمان جنگ، جنگ شهرها و تلخی های جنگ را حکایت می کند و بازتاب جنگ در جامعه را نشان می دهد. از این جهت در دسته رمان های منفی و انتقاد محور جای می گیرند. اما رمان های نوشته شده پس از جنگ، فضای جنگ را در میادین و صحنه نبرد برای خواننده ترسیم می کنند. نویسندگان رزمند? این رمانها در پی انعکاس واقعیت هایی هستند که در زمان جنگ امکان بازگویی آن وجود نداشته است، ولی در انتقال بخشی از ارزش های انسانی نیز غافل نبوده اند. این رمان ها در دسته رمان های ارزش محور و مثبت جای می گیرند. تحلیل و بازتاب موضوعات در این رمان ها نشان می دهد که نویسندگان این آثار نگرش های مثبت و منفی خود را که از افکار و عقاید آنها در دوران جنگ و پس از جنگ سرچشمه می گیرد، به کار برده اند. بازتاب و بازخورد آن رویدادها، موضوعات و دگرگونی ها در ادبیات رنگین و غنی ملت ها جلوه هایی شگفت از تولید فکر و آفرینش معناهای تازه برای ماندگاری و تداوم تکاپو و پویایی می یابند و راهگشای آینده می شوند.