کنجد (sesamum indicum l.) از قدیمی ترین گیاهان دانه روغنی است که علاوه بر روغن و پروتئین بالا، از لحاظ کلسیم و فسفر نیز غنی بوده و منبع بسیار خوبی از ویتامین ها می باشد. در نیم قرن گذشته مصرف کودهای شیمیایی عملکرد بسیاری از محصولات را به طور قابل توجهی افزایش داده ولی به دلیل مصرف زیاد این کودها ثبات زیست محیطی کاهش یافته و تولید مواد غذایی در آینده نزدیک با مشکل روبرو خواهد شد. با توجه به اهمیت کنجد به عنوان یک گیاه روغنی سازگار با اقلیم ایران و عدم وجود اطلاعات کافی در خصوص واکنش های رشدی و عملکردی این گیاه به کودهای غیرشیمیایی، این مطالعه با هدف ارزیابی اثر کودهای بیولوژیک، آلی و شیمیایی بر کنجد انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در تابستان1388، در شهرستان بهبهان اجرا شد. عامل های آزمایش شامل کاربرد کود نیتروزن در سه سطح 50 ، 75 و 100 درصد نیتروژن معمول منطقه، کاربرد کود ورمی کمپوست در سه سطح 0، 5 و 10 تن در هکتار و کاربرد کود بیولوژیک نیتروکسین با دو سطح تلقیح و عدم تلقیح با بذر بود. نتایج آزمایش نشان داد که اثر کود نیتروژن، ورمی کمپوست و نیتروکسین بر عملکرد و اجزای عملکرد کنجد معنی دار شد. بیشترین عملکرد دانه و روغن در تیمار های کاربرد 100% نیتروژن، 10 تن در هکتار ورمی کمپوست به همراه تلقیح با کود بیولوژیک نیتروکسین حاصل شد و کمترین میزان این صفات در تیمار 50% نیتروژن بدون کاربرد ورمی کمپوست و نیتروکسین بدست آمد. کاربرد کودهای بیولوژیک ورمی کمپوست و نیتروکسین عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد روغن، تعداد کپسول در بوته، وزن هزاردانه، درصد روغن و پروتئین کنجد را افزایش دادند. بیشترین ارتفاع بوته و کمترین ارتفاع اولین شاخه فرعی، با کاربرد 100% نیتروژن، 10 تن در هکتار ورمی کمپوست و تلقیح با نیتروکسین مشاهده شد. کاربرد ورمی کمپوست و نیتروکسین همچنین تاثیر مثبت و معنی داری بر شاخص های رشد کنجد داشت. بیشترین فسفر و پتاسیم باقی مانده در خاک در تیمار کاربرد 50% نیتروژن، 10 تن در هکتار ورمی کمپوست به همراه نیتروکسین حاصل گردید. همچنین حداکثر نیتروژن و ماده آلی با کاربرد 75% کود نیتروژن، 10 تن در هکتار ورمی کمپوست و تلقیح نیتروکسین، در خاک ذخیره شده است. در نهایت نتایج نشان داد که کاربرد کود نیتروکسین و ورمی کمپوست می توانند جایگزین بخشی از نیاز کود شیمیایی نیتروژنه کنجد باشد.