نام پژوهشگر: مرضیه بابازاده

تحلیل اندیشه های ایرانی در مانویت
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علامه طباطبایی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1389
  مرضیه بابازاده   ابوالقاسم اسماعیل پور

مانی در کیش خود از عناصری استفاده نمود تا کیش نوین او مورد توجه همگان قرار بگیرد. وی عناصری از زرتشت و بودا و مسیح را با اندیشه خود تطبیق داده و به اشاعه آن پرداخت. خاستگاه فرهنگی مانوی در بین النهرین بوده و به سبب تبار ایرانی مانی، طبعاً اسطوره ها و باور دینی- عرفانی او صبغه ی ایرانی هم گرفته است. عقاید او ثنویتی محض را می نمایاند که مانی مبشر آن بود. او برای نظام آفرینش دو اصل قائل بود که شهریار عالم نور را پدر بزرگی و فرمانروای تاریکی را اهریمن می دانست و برای این دو ازلیت قائل بود. دین زرتشتی که مانی از آن بهره گرفت مورد مقبول همگان بوده و در آن عصر از قدرت بسیار زیادی برخوردار بوده است. مانی برای داشتن دینی جهانی از هیچ تلاشی فرو گذار نبوده و برای دستیابی به اهداف خود از ادیان بزرگی چون مسیحیت و دین زرتشت و بنا بر نظر برخی از عقاید بودا برای اشاعه کیش نوین خود استفاده کرده بود. مانی به خوبی با اساطیر ایرانی آشنایی داشته و از آنها در نظام آفرینش خود بهره برده است و برای نشان دادن مهمترین عناصر کیش خود از عناصر ایرانی استفاده کرده است. او می کوشید با تغییراتی جزیی اندیشه ی خود را با عقاید و باورهای آن روزگار منطبق کند، تا فهم و درک آن برای عموم به راحتی امکان پذیر باشد. کیش مانوی را نه می توان کاملاً ایرانی و نه کاملاً مسیحی دانست. حتی با به کاربردن نام های مشابه هم نمی توان رأی به ایرانی یا مسیحی بودن کامل این کیش داد و میان آنها خط و مرزی تعیین کرد.