اثر هنری تجلی دهنده افکار و اندیشه ها، علائق و ضمیر خالق آن است. بخش عمده ای از آنچه درون هر انسان می گذرد، وابسته به زادبوم و جامعه ای است که در آن متولد شده، رشد یافته و زندگی کرده است. سینمای هر کشور، همچون دیگر هنرها، ارتباط و تعامل فراوانی با باورها و عقاید مردمی که در آن کشور زندگی می کنند، دارد. این هنر در بسیاری از کشورها با بهره گیری از اندیشه و فرهنگ سرزمین ها و از طریق بیان هنرمندانه آنها رشد کرده است. فرهنگ و اندیشه ایرانی نیز تا کنون در برخی از فیلم های سینمایی ایرانی به خوبی تجلی یافته است و نمونه های موفقی از آثار سینمای ایران با پشتوانه این فرهنگ و اندیشه خلق شده اند. اما باید پرسید که ویژگی مشترک چنین فیلم هایی چیست؛ به بیان دیگر، چه مشخصه هایی در این فیلم ها نشان دهنده هویت ایرانی آنها است؟ در این پژوهش، تعریف ادوارد تایلور از فرهنگ مبنا قرار گرفته است و طبق آن، مشخصه های فرهنگ ایرانی در زمینه باورها، اخلاق و مراسم برشمرده شده است. سپس، این مشخصه های فرهنگی در فیلم های ساخته شده در دهه 1370 و 1380 توسط شش فیلمساز شامل علی حاتمی، داریوش مهرجویی، بهرام بیضایی، مجید مجیدی، کمال تبریزی و رضا میرکریمی جستجو شده است. در نهایت، میزان موفقیت این فیلمسازان در تجلی دادن فرهنگ و اندیشه ایرانی بررسی شده است. این بررسی مشخص می کند که از میان فیلمسازان مذکور، بیشترین تجلی فرهنگ و اندیشه ایرانی در دو دهه اخیر، در آثار داریوش مهرجویی مشاهده می شود. همچنین، آثار سینمایی دهه 70 در این زمینه موفق تر از آثار سینمایی دهه 80 بوده اند.