بحران های منطقه ای از جمله مسائلی است که همواره در کمین صلح و آرامش کشورهاست. این مسئله در مورد مناطق کلیدی و استراتژیک در سیاست جهانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در واقع یافتن یک الگوی جامع و شفاف که به شناخت ماهیت ژئوپلیتیکی بحران منتهی شود، کمک خوبی به تصمیم گیرندگان سیاست خارجی دولت های درگیر در بحران و یا متأثر از بحران خواهد کرد تا بتوانند مسائل پیش رو و تعاملات متقابل با کشورهای منطقه را به درستی مدیریت و هدایت نمایند. شایان ذکر است، بحران ها در سطوح مختلف فضایی شکل می گیرند و با توجه به در هم تنیدگی فضاهای جغرافیایی از قابلیت انتشار در سطوح فضایی بالاتر و با لعکس پایین تر برخوردار هستند. از جمله مهمترین بحران های ژئوپلیتیکی در بعد منطقه ای، بحران حاصل از مناقشه قره باغ بین آذربایجان و ارمنستان می باشد. این بحران با توجه به پیچیدگی های خاص خود، در حال حاضر علی رغم گذشت بیست سال، هنوز حل نشده است و روند کنونی حاکی از آن است آینده این بحران در هاله ای از ابهام قرار دارد. به جرأت می توان گفت که مناقشه قره باغ دیگر منازعه ای بین ارمنی های ساکن منطقه و آذریایجانی های محلی نیست. بحران قره اغ به خاطـر ماهیت بازیـگران موجود در آن و به لحاظ نوع مسائلی که بوجود آورده و خواهد آورد، بحرانی است که هر روز ابعاد منطقه ای و بین المللی آن زیادتر شده و این به نوبه خود حل بحران را سخت تر و پیچیده تر می کند. حتی در این زمینه، طرف های ذینفع در مناقشه، سازمان های بین المللی، دولت های خارجی و افراد مستقل، اندیشمندان و بسیاری از تشکل های اجتماعی و سیاسی، پیشنهاد ها و راهکارهای مختلفی در زمینه حل بحران ارائه داده اند که با توجه به ماهیت مناقشه هیچ یک از آنها با نتیجه دلخواه همراه نبوده است. در این راستا، این پژوهش در قالب روش توصیفی- تحلیلی در نظر دارد ضمن ارائه الگوی ژئوپلیتیکی بحران منطقه ای، ماهیت بحران قره باغ را در قالب مدل پیشنهادی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد تا شاید، نتایج حاصل از این پژوهش، بتواند گام تازه و موثری در جهت شناخت جامع و شفاف از ماهیت بحران ژئوپلیتیکی بردارد. در واقع هدف اصلی این پژوهش ارائه یک الگوی ژئوپلیتیکی از بحران های منطقه ای، بویژه بحران قره باغ می باشد. بنابراین، این پژوهش در پی پاسخ دهی به این سوال اصلی و اساسی تحقیق است که بحران های ژئوپلیتیکی از چه ماهیتی برخوردارند؟

چکیده امارات متحده عربی در دوم دسامبر 1971میلادی، پس از خروج نیروهای بریتانیا از خلیج فارس با ابتکار بریتانیا و موافقت کشورهای منطقه استقلال یافت. این کشور 21 سال پس از شکل گیری اش (1971- 1992م)، یعنی از سال 1992 میلادی، ادعای مالکیت بر سه جزیره ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک را محور تقابل در سیاست خارجی خود در مقابل جمهوری اسلامی ایران قرار داد. علی رغم حاکمیت و مالکیت ایران بر این جزایر و اثبات آن با توجه به اسناد و مدارک معتبر در مجامع مختلف داخلی و بین المللی، باز شاهد اهداف پنهان امارات متحده عربی در این خصوص می باشیم. اهداف پنهان امارات عربی در قالب این پرسش که علل ادعاهای امارات عربی متحده نسبت به جزایر تنب و ابوموسی از سال 1992م، چیست؟ در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و اسنادی از نوع پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه و مصاحبه و منابع کتابخانه ای معتبر است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار spss نشان داد که فرایند کشورسازی و ملت سازی در هر کشور تازه تأسیس نیاز مبرمی به احساس ملیت یکپارچه و هویت ملی مستحکم دارد، به نظر می رسد این امر مهم برای کشور امارات متحده عربی از اساسی ترین دغدغه ها بوده است و ادعا نسبت به جزایر ایرانی، این تنها کشور غیر عربی خلیج فارس؛ می توانست این خواسته آنان را بر آورده سازد. بنابراین، فدراسیون امارات متحده عربی با این ادعاها به دنبال کشورسازی- ملت سازی است و همچنین می خواهد در برابر ایران یک پیروزی سیاسی بزرگ حاصل کند و اعتبار و نفوذ سیاسی خود را در منطقه و جهان بالا ببرد. واژگان کلیدی: امارات عربی متحده، ایران، جزایر تنب و ابوموسی، کشورسازی- ملت سازی.

بقای ملی هدف ثابت و غیرقابل تغییر هر حکومت مبتنی بر ملت است؛ این مقوله به نوبه خود متأثر از امنیت ملی است و امنیت ملی نیز به میزان قابل توجهی تحت تأثیر کیفیت روابط و مناسبات بین کشورها در چهارچوب های منطقه ای و بین المللی است. در سالهای اخیر، اغلب، نقش بنیان های جغرافیایی و ژئوپولیتیک در روابط بین دولت ها نادیده انگاشته شده و یا کم اهمیت تصور می شود. این در حالی است که بنا به استدلال های این بررسی، بستر و زمینه های اصلی مناسبات بین کشورها و دولت ها، حتی در آغازین قرن بیست و یکم، متأثر از عوامل جغرافیایی و ژئوپولیتیک یا به عبارت دیگر محیط محلی و بین المللی آنهاست. براساس دستاوردهای این بررسی، روابط در مناطق ژئوپلیتیک در ابعاد درون منطقه ای، نظام پیرامونی و نظام جهانی حداقل از 13 متغیر و عامل محیطی، جغرافیایی و ژئوپولیتیک تأثیرپذیر است: موقعیت جغرافیایی، عامل همسایگی، تعداد همسایگان، کدهای ژئوپولیتیک، دولت های ایدئولوژیک جانبی، بار استراتژیک فضاها، بار استراتژیک منطقه، درجه ثبات و امنیت منطقه ای، اتحادیه های منطقه ای (درجه استحکام و پیوندهای درونی)، فضاهای امن/ناامن (بحرانی)، منابع جغرافیایی منازعات/همکاری ها (پتانسیل های جغرافیایی همگرایی و واگرایی)، سطوح متوازن/نامتوازن قدرت درون منطقه ای)، وزن ژئوپلیتیک (سطح قدرت ملی) کشورها. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با استناد به مصادیق رویدادی، و منابع کتابخانه ای، کارکرد و نقش عوامل فوق را در مناسبات و روابط ژئوپولیتیک در سطوح منطقه ای (بین واحدهای سیاسی درون منطقه)، پیرامونی (منطقه با نظام پیرامونی) و جهانی (منطقه با نظام جهانی)، در منطقه ژئوپولیتیک شبه قاره هند و از زمان تقسیم این منطقه در سال 1947م تا پایان2011م، مورد بررسی و تحلیل قرار داده و به این نتیجه رسیده است که در منطقه ژئوپولیتیک شبه قاره هند، الگوی غالب روابط ژئوپولیتیک در سطح درون منطقه - تحت تأثیر روابط بین هند و پاکستان- براساس الگوی تقابل، در سطح نظام پیرامونی - تحت تأثیر روابط بین هند و چین، و چین و پاکستان- براساس الگوی رقابت و در سطح جهانی - تحت تأثیر رو ابط هند و پاکستان با ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه و چین - براساس الگوی تعامل شکل گرفته است. واژه های کلیدی: بنیان های جغرافیایی و ژئوپولیتیک، منطقه ژئوپولیتیک، قدرت، روابط ژئوپولیتیک، شبه قاره هند. نظام منطقه ای، نظام پیرامونی، نظام جهانی.

وجود تنوع قومی در کشورهای مختلف جهان اغلب به عنوان عاملی در جهت کاهش همبستگی ملی کشورها یاد می شود،کشور ایران هم دارای اقوام و اقلیت های مختلف می باشد که این امر خود باعث کاهش وحدت ملی شده است قوم بلوچ و سیستانی از جمله اقوام ایرانی هستند که از قدیم الایام در جنوبشرقی ایران ساکن بوده اند نگاه دولت مرکزی و مجموعه حاکم بر ایران به این دو قوم باتوجه به سطح تجانسات و تفاوتهای آنها متفاوت بوده است قوم سیستانی که بیشتر در قسمت شمالی استان ساکن می باشند باتوجه به اینکه در ویژگیهای زبان ،مذهب،تاریخ و نژاد با بدنه اصلی ملت و دولت مرکزی نسبت به بلوچها که از لحاظ مذهبی دارای تفاوت می باشند تجانس دارد و از سیاستهای حمایتی بیشتری برخوردار بوده اند اما با توجه به بررسی انجام شده با روش کتابخانه-ای و میدانی واستفاده از پرسشنامه مشخص شد بیشترین سیاستهای حمایتی دولت که باعث شده است مناسبت های بین قومی سیستانی ها و بلوچها به صورت یک رابطه خصمانه دربیاید در خصوص بکارگیری تعداد زیادی از سیستانی ها در دستگاههای اداری و اجرایی بلوچستان و همچنین در دستگاههای اطلاعاتی و امنیتی استان سیستان و بلوچستان می باشد که این امر خود باعث به وجود آمدن تنش بین این دو قوم شده است تقریباً می-توان گفت که یک حالت بحرانی دائمی و درونی ایجاد شده است که خود ضرورت تغییر سیاست های دولت مرکزی را در این زمینه آشکار می سازد.

کردها درکردستان عراق،ازهمان آغازوبه دنبال الحاق ایالت موصل به ایالت های بغداد وبصره، نسبت به احقاق حقوق خود، پافشاری نموده وعلم مبارزه با حکومت عراق را برافراشته، وتا دهه پایانی قرن بیستم واستقراردولت منطقه ای کردستان به دنبال حمله ی عراق به کویت، این مبارزه را جهت دستیابی به حقوق خود، درقالب خودمختاری وفدرالیسم ادامه داده اند. یکی ازمسائل مناقشه آمیز میان کردها وحکومت مرکزی عراق، سرنوشت استان کرکوک بوده است. کردهای عراق همواره کرکوک رابخشی جدایی ناپذیر سرزمین کردستان قلمداد کرده اند ورهبران کردستان عراق آن را« قلب کردستان» و«قدس کردستان» لقب داده اند وبارها درمواضع سیاسی خود اظهارکرده اند که به هیچ عنوان حاضر به مصالحه درباره سرنوشت کرکوک نخواهند شد، ازجانب دیگر حکومت مرکزی عراق،این استان راجزء مناطق کردنشین قلمداد ننموده وحاضر به پذیرش خواست کردها، مبنی برالحاق کرکوک به کردستان نشده است. لذا دراین پژوهش تلاش شده است با رویکردی ژئوپلیتیکی به بررسی موانع الحاق کرکوک به دولت منطقه ای کردستان پرداخته شود.

حکمروایی خوب یک رهیافت تطبیقی در برنامه ریزی و مدیریت منابع در قلمرو سرزمین (کشور،منطقه،شهر،روستاو.....)برای دستیابی به توسعه پایدار است که از طریق رفتاری و قاعده مند ونهادینه شدن پاسخگویی، مشارکت مردمی،شفافیت،قانونمندی،مسئولیت پذیری،اجماع جمعی و..... قابل دسترسی است،به همین دلیل حکمروایی خوب روستایی را فرایند کنش و واکنش متقابل مسئولان و برنامه ریزان درسطح کلان تا خردبرای اجتماعات محلی با مردمی که از برنامه های توسعه ای متاثر می شوند‏، تعریف می کنند.در ایران ،بویزه در مناطق روستایی،فرایند تعامل دولت و ملت در مدیریت های توسعه ازشکل گیری نظام دولت ـ ملت بخصوص از دوره مشروطیت به این طرف مشاهده می شود ، این تعامل توسعه ای در دوره های مختلف تاریخی با تحولات اندیشه ای توسعه و برنامه ریزی در ایران نیز متفاوت بوده ، بطوری که پارادایم حاکم توسعه پایدارروستایی در سپهرعلوم جغرافیایی و برنامه ریزی و مدیریت ،از مدیریت توسعه ای به حکمروایی توسعه ای تغییر جهت داده است ، با این توصیف، تحقیق حاضر در پی پاسخگویی به این سوالات است که:1) وضعیت شاخص های پایداری در روستاهای مورد مطالعه چگونه است ؟ 2) وضعیت روستاهای مورد مطالعه به لحاظ شاخص های حکمروایی چگونه است؟ 3)آیا با تحقق بخشی رهیافت حکمروایی خوب در مناطق روستاییموردمطالعه توسعه پایدار روستایی محقق می شود؟4)میزان سهم هریک از مولفه های حکمروایی خوب در توسعه پایدار روستایی چقدر است؟ برای پاسخگویی به این سئوالات از روش توصیفی ـ تحلیلی به شیوه کتابخانه ای و پیمایشی استفاده شده است.ابزارهای مورد استفاده درشیوه کتابخانه ای ،فیش تحقیقاتی ،استفاده از اینترنت ،جهت جستجوی مقالات وپایان نامه ها ،نقشه، آمارنامه ها و...ودرشیوه میدانی از ابزار پرسشنامه ومشاهده جهت گردآوری اطلاعات استفاده می شود. نتایج آزمون های آماری و کیفی نشان می دهد که رهیافت حکمروایی خوب روستایی می تواندبه چالش مدیریتی توسعه روستایی در ایران پاسخ درخوردهد و توسعه پایدار روستایی را تسریع بخشد.

قدرت ملی به عنوان مجموعه ای از تواناییهای مادی و معنوی مرکب از عناصر مختلف ثابت و متغیر که درقلمرو یک واحد جغرافیایی – سیاسی بنام کشور یا دولت قرار گرفته اند) کاظمی، علی اصغر،.نقش قدرت در جامعه و روابط بین الملل . تهران. نشر قومس 1373( ایجاد چارچوبی که بتوان کشورها را ازنظر قدرت ملی مقایسه نمود و براساس آن آنها را رتبه بندی کرد ، همواره یکی از دغدغه های صاحبنظران رشته های علوم سیا سی، جغرافیای سیا سی و روابط بین الملل بوده است که درا ین راستا اقدامات موثری صورت گرفته است. بیان قدرت ملی به صورت عدد و رتبه بندی کشورها از نظر قدرت ملی در نظام بین الملل از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که آگاهی کشورها ازمیزان قدرت ملی خود و سایر کشورها به آنها در اتخاذ استراتژیهای مناسب برای پیگیری اهدف ملی در سطح جهانی کمک شایانی می کند بنابراین در این تحقیق تلاش شده است تا مهمترین متغیرهای موثر بر قدرت ملی در ایران مورد ارزیابی قرار گرفته و به محا سبه نقش هر یک از استانهای کشور در تولید قدرت ملی اقدام گردیده است.بر این اساس پس از بررسی متغیرها و شاخص های مختلف حدود 68 شاخص انتخاب و در قالب 8 متغیر ،جمعیت ،ویژگی های طبیعی – سیاسی ، فرهنگی – اجتماعی ،اقتصادی ،علمی – آموزشی ،خدمات ، سیاسی و امنیتی – دفاعی دسته بندی شدند.سپس بر اساس داده های آماری سال 1385 کل کشور امتیاز هر استان در متغیرهای مذکور محاسبه گردید و بدین ترتیب جایگاه هر استان در ساختار قدرت کشور مشخص شد.

امنیت واژه پیچیده و به لحاظ کاربرد از گستردگی وسیعی برخودار است. از درونی ترین افکار و احساسات بشری گرفته تا مهمترین مسائل بین دولتها دربرگیرنده مفهوم امنیت است. از آن هنگام که انسان برای بقا و تأمین معاش خود با وسایل ابتدایی و دست ساز به مقابله با عوامل طبیعی پرداخت تاکنون که به دنبال عصر صنعتی شدن، سرعت، تکنولوژی و رویای برتری بر همنوعان و جهان پیرامون خود را از طریق وسایل پیشرفته نظامی و اتمی در سر می پروراند امنیت چه در بعد روانی آن و چه در بعد فیزیکی همواره یکی از دغدغه های همیشگی او بوده است. هریک از مرزهای بین المللی دارای ویژگی های مختص به خود هستند. از ویژگی های مناطق مرزی ایران نیز محرومیت، توسعه نیافتگی شدید و نابرابری اقتصادی و فرهنگی این مناطق نسبت به مرکز می باشد که باعث ایجاد ناامنی در این مناطق شده است. این پژوهش با این سوال آغاز می شود که (آیا توسعه بازارچه مرزی می تواند در امنیت منطقه تاثیر گذار باشد؟)، که با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای و میدانی(پرسشنامه، مشاهده) در منطقه باشماق مریوان و انجام مصاحبه با مسولین منطقه به این نتیجه رسیدیم که توسعه بازارچه باشماق مریوان در امنیت منطقه تاثیرگذار می باشد. واژه های کلیدی: بازارچه مرزی، توسعه، امنیت، باشماق مریوان

هدف از انجام این پژوهش ، بررسی تغییر سطوح مدیریت سیاسی فضا و نقش آن در توسعه روستایی استان قزوین است.بدین منظور برای گرد آوری داده ها ، از بررسی اسناد و مدارک،مطالعات ادبیات پیشینه تحقیق،و تکنیک پرسشنامه استفاده گردیده است .روش تحقیق پژوهش حاضر، روش پانل گذشته نگر مبتنی بر دو دوره قبل و بعد از استان شدن است. بر این مبنا ،این تحقیق با استفاده از رویکرد ترکیبی (کمی و کیفی) اقدام به شناسایی آثار و نیز تغییرات اقتصادی، اجتماعی و مکانی –فضایی( کالبدی) در مراکز روستایی استان تازه تاسیس قزوین نموده است. همچنین برای اجرای آزمون فرضیات، از دو گروه، پرسشنامه طبقه بندی شده سرپرستان خانوارهای روستایی استان قزوین و پرسشنامه ی مدیران اجرایی بر اساس طیف ارزش گذاری استفاده شده است. برای آزمون فرضیات از آزمونهای t و تحلیل واریانس خطی در سری های زمانی مکرر متناسب با گویه های تبیین کننده استفاده شده است.یافته های تجربی تحقیق نشان داده که در کلیه زمینه های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی روند تغییرات مناطق روستایی از دیدگاه جامعه نمونه مثبت و با کاهش مولفه های منفی همراه بوده است. همچنین یافته ها حاکی از این مطلب بوده است که شکل گیری و ایجاد استان قزوین ، اگرچه بصورت تفویض قدرت و واگذاری اختیارات در قالب دولتهای محلی صورت نپذیرفته و تنها شاهد تمرکز زدایی اداری و مالی در سطح استانی بوده ایم. اما این عمل منجر به کاهش حضور دولت در سطوح محلی و تراکم زدایی شده و توانسته اثرات مثبت معناداری در سطح مناطق روستایی استان قزوین داشته باشد.

چکیده : در کشورهای با تنوع قومی ،روابط میان گروه ها ی قومی از موضوعات مهمی است که مورد مطالعه ی جغرافیدانان سیاسی قرار می گیرد. آذربایجان غربی جزئی از پیکره ی سرزمین ایران می باشد که از گوناگونی و تنوع فرهنگی ،اجتماعی و قومی ایران مستثنی نبوده ودر طول سالیان دراز شاهد حضور اقوام مختلف از جمله آذری ها و کردها بوده است. براثر مقتضیات زمان و سیاست های متفاوت دچار تغییر و تحولاتی شده و در دوره ای مختلف اقوامی که در آن ساکن بوده اند زندگی مسالمت آمیزی داشته اند.در کنار این زندگی مسالمت آمیز گاهی نیز شاهد بروز برخی ناآرامی هایی در منطقه بوده ایم که بیشتر به صورت احزاب مخالف نظام رشد کرده و باعث بوجود آوردن برخی ناآرامی ها و ناامنی هایی در منطقه بوده و می باشند. این پژوهش با رویکرد جغرافیای سیاسی و به شیوه ی توصیفی – تحلیلی به بررسی تاثیر مناسبات بین قومی بر امنیت منطقه ای (مطالعه ی موردی: آذربایجان غربی ) پرداخته است. و ابزار گرد آوری اطلاعات، روش کتابخانه ای (اسنادی) و پرسشنامه ای می باشد. نتیجه تحقیق حاضر با تکیه بریافته های میدانی و کتابخانه ای نشان می دهد که توسعه ی مناسبات بین قومی در افزایش امنیت منطقه موثر می باشند. ازجمله مناسبات بین قومی می توان مناسبات فرهنگی ،اجتماعی و اقتصادی و سیاسی اشاره نمود.

بقای ملی هدف ثابت و غیرقابل تغییر هر حکومت مبتنی بر ملت است؛ این مقوله به نوبه خود متأثر از امنیت ملی است و امنیت ملی نیز به میزان قابل توجهی تحت تأثیر کیفیت روابط و مناسبات بین کشورها در چهارچوب های منطقه ای و بین المللی است. در سالهای اخیر، اغلب، نقش بنیان های جغرافیایی و ژئوپولیتیک در روابط بین دولت ها نادیده انگاشته شده و یا کم اهمیت تصور می شود. این در حالی است که بنا به استدلال های این بررسی، بستر و زمینه های اصلی مناسبات بین کشورها و دولت ها، حتی در آغازین قرن بیست و یکم، متأثر از عوامل جغرافیایی و ژئوپولیتیک یا به عبارت دیگر محیط محلی و بین المللی آن هاست. براساس دستاوردهای این بررسی، روابط در مناطق ژئوپلیتیک در ابعاد درون منطقه ای، نظام پیرامونی و نظام جهانی حداقل از 13 متغیر و عامل محیطی، جغرافیایی و ژئوپولیتیک تأثیرپذیر است: موقعیت جغرافیایی، عامل همسایگی، تعداد همسایگان، کدهای ژئوپولیتیک، دولت های ایدئولوژیک جانبی، بار استراتژیک فضاها، بار استراتژیک منطقه، درجه ثبات و امنیت منطقه ای، اتحادیه های منطقه ای (درجه استحکام و پیوندهای درونی)، فضاهای امن/ناامن (بحرانی)، منابع جغرافیایی منازعات/همکاری ها (پتانسیل های جغرافیایی همگرایی و واگرایی)، سطوح متوازن/نامتوازن قدرت درون منطقه ای)، وزن ژئوپلیتیک (سطح قدرت ملی) کشورها. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با استناد به مصادیق رویدادی، و منابع کتابخانه ای، کارکرد و نقش عوامل فوق را در مناسبات و روابط ژئوپولیتیک در سطوح منطقه ای (بین واحدهای سیاسی درون منطقه)، پیرامونی (منطقه با نظام پیرامونی) و جهانی (منطقه با نظام جهانی)، در منطقه ژئوپولیتیک شبه قاره هند و از زمان تقسیم این منطقه در سال 1947م تا پایان2011م، مورد بررسی و تحلیل قرار داده و به این نتیجه رسیده است که در منطقه ژئوپولیتیک شبه قاره هند، الگوی غالب روابط ژئوپولیتیک در سطح درون منطقه - تحت تأثیر روابط بین هند و پاکستان- براساس الگوی تقابل، در سطح نظام پیرامونی - تحت تأثیر روابط بین هند و چین، و چین و پاکستان- براساس الگوی رقابت و در سطح جهانی - تحت تأثیر رو ابط هند و پاکستان با ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه و چین - براساس الگوی تعامل شکل گرفته است. واژه های کلیدی: بنیان های جغرافیایی و ژئوپولیتیک، منطقه ژئوپولیتیک، قدرت، روابط ژئوپولیتیک، شبه قاره هند. نظام منطقه ای، نظام پیرامونی، نظام جهانی.

چکیده: اتحادیه اروپا در میان سازمان های منطقه ای و جهانی از موقعیت ممتازی برخوردار است. حیات سیاسی اتحادیه اروپا به دو دوره جنگ سرد و پس از آن تقسیم می شود. در دوره ی جنگ سرد جامعه ی اروپا به صورت نهادی بین الدولی و بر پایه ی فعالیت های اقتصادی شکل گرفت. پس از جنگ سرد و فروپاشی شوروی و نظام دو قطبی، جهش جدیدی به سوی همگرائی دراروپا بوجود آمد، دیگرمثل گذشته اروپا به ملت هایی که دشمن یکدیگر بودند تقسیم نمی شد. کشورهای شرق این قاره که سال ها تحت سلطه و نفوذ شوروی (سابق) بودند رفته رفته خود را در تولدی دوباره یافته و با ایجاد و تقویت نهاد های مدنی از جمله افزایش نقش احزاب به شبیه سازی از مدل های نظام های سیاسی غرب اروپا، مسابقه ای نهان را در دورن حوزه رقم زدند. در چنین فضایی اروپای جدید به عنوان یک قاره با مختصات ژئوپلتیکی و جهت گیری های خاص خود، کشورهای خط مقدم اتحادیه اروپائی را به فکر بازتعریف کارکرد خود متناسب با تحولات بین المللی واداشت. اتحادیه تلاش نمود نقش خود را به عنوان بازیگر موثر در عرصه نظام بین الملل ارتقاء داده و تاثیرگذاری خودرا درحوزه های پیرامونی قاره، علی رغم برخی اختلاف نظر ها توسعه دهد. در درون اتحادیه گام های اساسی برداشه شد و در آغازین دهه قرن جدید تعداد اعضا به 27 عضو افزایش یافت. هرچند این اقدام بافت متوازن اتحادیه را با چالش مواجه نمود اما تصمیم سران اتحادیه برای گسترش به شرق و تبدیل آن به بلوک اقتصادی قدرتمند را نمایان ساخت. این پژوهش باهدف پی بردن به جایگاه اتحادیه اروپا درنظام بین الملل به دنبال افزایش فرایند جهانی شدن، درپی ارزیابی فرضیات زیر می باشد: 1) اتحادیه اروپا در قالب یک مجموعه همگرا و قدرتمند درساختارهای جهانی تاثیرگذار می باشد. 2) هر چند دوگرایش آتلانتیکی و فرا آتلانتیکی (به لحاظ کارکرد سیاسی) به نوعی بیانگر اختلاف در نظر و جهت گیری است اما به دلیل قدرت اقتصادی، اتحادیه اروپا حضوری موثر در معادلات بین المللی و منطقه ای را دنبال می کند. 3) قدرت های بزرگ و تاثیرگذار نقشی اساسی در شکل گیری فرآیند های جهانی بازی کرده و الگو های جهانی منطبق با خواست و منافع کلان آنها تعریف می شود. روش انجام تحقیق دراین پژوهش کتابخانه ای و با بهره گیری از منابع ثانوی بوده و روش توصیفی - تحلیلی مبنا ی کار می باشد. با توجه به روند پژوهش می توان گفت علی رغم چالش های جدی پیش روی اتحادیه، این مجموعه همچنان یکی از نمونه های موفق و کم نظیر همگرایی منطقه ای در جهان به حساب می آید. اتحادیه اروپا توانسته است در جریان های جهانی نقش تاثیرگذاری داشته و به عنوان یک نیروی مداخله گر در امور جهانی در روند معادلات ایفای نقش نماید. هم چنین شاخص های اقتصادی و تجاری درون اتحادیه ای به وجه قالب تبدیل و لذا امروزه کشورهایی (اروپائی) هستندکه پیشرفت های اقتصادی خود را در گرو عضویت در اتحادیه اروپا می بینند و تمام تلاش خود را برای حضور در آن به کارگرفته اند. هرچند بخشی از بحران های اقتصادی موجود ناشی از برخی عملکردهای اتحادیه است اما درمجموع با عنایت به ساختار و کارکرد آن می توان گفت که اتحادیه اروپا توان ایفای نقش در معادلات بین المللی را داشته و در صحنه بین المللی نیز قدرت های بزرگ سهم بیشتری در مدیریت جهانی بازی می نمایند و معمولا توان تغییر و یا تاثیر بر معادلات جهانی را دارا می باشند و به عبارت دیگر ساختار نظام بین الملل براساس میزان قدرت و نفوذ و منطبق با منافع کلان آنها طراحی می شود. اتحادیه اروپا به عنوان مجموعه ای همگرا این قابلیت را در خود پرورش داده تا در فرایند جهانی شدن الگو های خود را تقویت و اعمال نماید. بدین ترتیب هر سه فرضیه ی مطروحه مورد پذیرش قرار می گیرند. واژگان کلیدی: اتحادیه ی اروپا، جهانی شدن، سازمان های بین المللی، نظام بین الملل.

ضرورت نظری تحقیق اولین مسئله هر حکومت، سازماندهی فضایی افراد در درون واحد سرزمینی است. بنابراین از قدم اول، وجود تعارضاتی بین دولت و ملت در تقسیمات کشوری تجلی می یابد،شناخت وزن تقسیم امکانات و تخصیص بودجه با توجه به تشکیلات اداری به مثابه عاملی موثر بر تقسیمات کشوری از ضرورت های پژوهش حاضر است. با وقوع انقلاب 1357، اولین جمهوری در تاریخ این سرزمین شکل گرفت، برای نخستین بار مبنای تاسیس حکومت، چیرگی قومی بر اقوام دیگر و یا غلبه یک دولت خارجی و تاسیس یک حکومت در این واحد سرزمینی نبوده است بلکه مردم این سرزمین ، اقدام به تاسیس حکومت مرکزی نموده اند. در این لحظه تاریخی برای نخستین بار در تعارض مردم با حاکمیت سیاسی، افراد بر حاکمیت سیاسی چیره گشتند. با شکل گیری یک نظامِ سیاسی جمهوری، تقسیمات کشوری که ماهیتا محل رویارویی مردمان با حاکمیت می باشد، از سال 1362 تا کنون پیوسته مرزبندی جغرافیایی استان ها را دگرگون کرده است.بررسیدلیل دگرگونی حاصله، موضوع این پایان نامه است. ضرورت عملی تحقیق اولین گام در جهت دستیابی به آمایش سرزمینی دستیابی به الگویی است که این سرزمین در قالب آن تقسیم بندی شده است، با بررسی تقسیمات کشوری در سطح استان ها می توان به درک و شناخت بهتری از آمایش سرزمین دست یافت. برنامه ریزی بین منطقه ای و درون منطقه ای، رابطه تنگاتنگی با تقسیمات کشوری دارد. برنامه ریزی بین منطقه ای عمدتا به منظور پاسخگویی به عدم تعادل میان مناطق یک کشور، بوجود آمده و زمینه اصلی و عمده این برنامه ریزی اقتصاد است . برنامه ریزی درون منطقه ای ، با تخصیص منابع در درون مناطق ارتباط دارد؛ یعنی تخصیص منابع به زیر منطقه های یک منطقه و زمینه های گوناگون سیاست گذاری در منطقه. از جمله می توان به توسعه اقتصادی، اجتماعی، تنظیم روابط محیطی و توسعه ارتباطات اشاره کرد. هدف از این شکل برنامه ریزی، دستیابی به رابطه ای مطلوب بین انسان ها، فضا و فعالیت در درون یک منطقه می باشد . برنامه ریزی از منطقه ای به منطقه دیگر متفاوت است؛ برای مناطق توسعه یافته کشور، با کنترلِ جمعیت و اشتغال و «تحدید رشد» ارتباط دارد و مناطق توسعه نیافته با «تشویقِ رشد» ارتباط می یابد. بنابراین تقسیمات کشوری، تجلیِ بالفعل شدن قابلیت های یک منطقه است که تداوم زمینه تعادل منطقه-ای، هدف کلانِ برنامه ریزی منطقه ای می باشد. اهداف: بررسی روند تغییرات استان ها بعد از انقلاب 1357. توصیف دلایل تأثیر گذار بر چگونگی صورت بندی تقسیمات کشوری در سطح استان ها. تشخیص عناصر چهار گانه فرایند ناحیه بندی سیاسی فضا در تعیین انتزاع استان ها. ب: مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارجوب نظری و پرسشها و فرضیه ها : نظریه های جغرافیای سیاسی در باب تقسیمات کشوری و ناحیه بندی و همچنین نظریان برنامه ریزی منطقه ای در باب منطقه بندی پرسش ها : تغییرات تقسیمات کشوری در درون چه استان هایی رخ داده است؟ روند تغییرات استان ها چگونه بوده است؟ دلایل طرح شده له یا علیه انتزاع هر استان در فاصله 1357 تا سال 1390چه بوده است؟ دلایل طرح شده جهت تعیین نام استان های منتزع شده در فاصله 1357 تا سال 1390چه بوده است؟ دلایل طرح شده جهت تعیین محدوده استان های منتزع شده در فاصله 1357 تا سال 1390چه بوده است؟ دلایل طرح شده جهت تعیین مرکزیت استان های منتزع شده در فاصله 1357 تا سال 1390چه بوده است؟ پ: روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم ، روش تحقیق ، جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه‏گیری، ابزار اندازه گیری ، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: روش تحقیق اسنادی و همچنین استفاده از تحلیل محتوای مدارک دست اول جامعه مورد تحقیق شامل مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی درباره 7 استان منتزع شده بعد از انقلاب . نحوه اجرا شامل تحلیل محتوای سخنرانی نمایندگان مجلس و بیرون آوردن محتوای آشکار و پنهان سخنرانی ها در باره تقسیمات استان ها ت: یافته های تحقیق: یافته های این پژوهش درقالب عناوین «سازماندهی سیاسی فضا درمجلس و تحلیل محتوای مشروح مذاکرات مجلس » به تفکیک هر استان ارائه شد. محقق از منابع دست دوم نیز جهت تکمیل تحلیل های خود بهره جست، لذا تحلیل نهایی صورت گرفته در پایان نامه کارشناسی ارشد در گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس به نام تاثیر الگوی تقسیمات کشوری بر بی ثباتی ایران، اثر علیرضا منصوریان(1382 ) به عنوان مکمل جداول تحلیل مورد استفاده قرار گرفت. ث : نتیجه گیری و پیشنهادات: • الگوی تقسیمات کشوری ایران و تعیین محدوده های داخلی عمدتا متاثر از عوامل جغرافیایی و تاریخی مانند عوامل توپوگرافی، فاصله و دسترسی ، وسعت، اقلیم ، ساختار انسانی و قومی، تهدیدات بیرونی، سنت تاریخی، فئودالیزم، اعمال نفوذ سیاسی، بیشترین سهم را در تعیین واحدها و محدوده بندی آنها به عهده داشته است. • گرایش مسلط در الگوی تقسیماتی موجود، به سمتپارامتر جمعیت بوده است که گاهی اوقات با عامل سیاسی همراه شده است، اعم از نیروها و فشارهای سیاسی (جغرافیای قدرت و حمایت مدعی تقسیمات بیشتر و جزیی تر و ارتقای سطوح). این عوامل به همراه برخی ملاحظات ژئوپلیتیک و امنیتی باعث پدیدار شدن الگوی نامتوازن تقسیمات کشوری در ایران شده است. • مطابق نتایج بدست آمده از یافته های این پژوهش می توان گفت آنچه درباره شاخص های تقسیمات کشوری در فصل دو ذکر شد شامل عوامل تاثیر گذار بر انتزاع استان ها ، تعیین مرکزیت و محدوده ، در بسیاری از موارد ملاحظاتی وجود دارد که ادبیات نظری موجود در جغرافیای سیاسی به عنوان شاخص های تاثیرگذار بر هر یک از عوامل فوق بدان پرداخته نشده است. به عنوان نمونه مولفه ای همچون وجود بار مالی در انتزاع و تعیین مرکزیت یک استان که در ساخت ساختمان های دولتی در استان جدید تجلی دارد بصورت مکرر از سوی نمایندگان محترم مجلس مطرح می شود حال انکه در ادبیات نظری موجود شاخصی تحت عنوان بار مالی و یا وجود ساختمان های اداری دولتی وجود ندارد. • این یافته حاصل بر هم کنش مولفه های تقسیمات کشوری در ادبیات نظری و ضرورت های عینی است که قانون گذاران در بحث شکل گیری یک استان جدید مدنظر قرار داده اند. به بیان دیگر، جدید ترین مساله در جریان تصویب انتزاع استان ها ، تعیین محدوده و تعیین مرکزیت در صحن علنی مجلس فاقد ادبیات نظری است و این فقدان نه از ضعف پارلمان که ناشی از عدم توجه تئوریک متناسب با وضعیت بومی و شرایط اقتصادی ایران به عنوان کشوری در حال توسعه است. • این مولفه ها که از مشروح مذاکرات مجلس استخراج شده اند به شرح زیر می باشد: 1. خواست مردم برای انتزاع 2. قدمت تاریخی خواست مردم برای انتزاع 3. وجود و یا عدم وجود بار مالی 4. سابقه تاریخی- فرهنگی منطقه مورد بحث 5. نقش جغرافیای قدرت و حمایت در شکل گیری استان 6. تقدیم شهید، جانباز، رزمنده، آزاده در دوران جنگ 7. منازعه هویت بخش 8. وجود علما و شخصیت های بزرگ 9. قول مسئولین نظام 10. تعداد نمایندگان در مجلس 11. تلاش برای انتزاع درجهت دریافت سهم بیشتر از منابع عمومی • تجرب? تاریخی تقسیمات کشوری در ایران، از دوره 1326 تا کنون نشان می دهد الگوی حکومت مرکزی درایران با حرکت به سمت تجزیه استانها ، از استانهای برزگ به استانهای کوچک خود را صورتبندی می کند دراین میان، نسبت آشکاری میان این بعد ازتجربه تاریخی ایران یعنی کوچکتر شدن استانها با الگوی حکومت متمرکز وجود دارد. به بیان دیگر اگر این ادعا را بپذیریم که درنظام های حکومتی فدرال ساختار حاکمیت سیاسی به دنبال سازماندهی سیاسی فضا مبتنی بر واحدهای بزرگ سرزمینی هستند، تجربه الگوی متمرکز در ایران عکس آن عمل می کند یعنی به دنبال کوچک کردن واحدهای سرزمینی است. • این تحلیل در حقیقت روند کلی تقسیمات کشوری از 1326 تا کنون را توضیح می دهد. اگر چه در بازه زمانی یاد شده (1326-1390 )، دو مورد استناد در خصوص قاعده فوق الذکر وجود دارد: اول ادغام دو فرمانداری کل بنادر و سواحل جزایر خلیج فارس با فرمانداری کل بنادر و سواحل بحر عمان و ادغام مقطعی استان های سوم و چهام ذیل نام استان آذربایجان (شرقی، غربی، اردبیل کنونی) • اگر به روند انتزاع استان ها پس از انقلاب نگاهی گذرا کنیم، در می یابیم که به جز نمونه خراسان که ان هم در نهایت موکول به ارائه لایحه از سوی دولت شد، انتزاع استان ها سنتن امری در قلمرو اختیارات دولت پنداشته می شود. جهت اثبات این مدعا دلایل زیر اقامه می-شود: 1- لایحه بودن انتزاع استان ها 2- ضرورت تامین مالی انتزاع استان ها 3- تلقی دولت به مثابه محل انجام کار کارشناسی جهت انتزاع • در جریان همه لوایح یا طرح مطروحه در خصوص انتزاع بخشی از نمایندگانی که به عنوان مخالف صحبت کرده اند مخالفت خود را نه فقط با انتزاع استان مذکور که با اصل انتزاع استان ها اعلام داشته اند. نقاط مشترک یافت شده در مخالفت با اصل انتزاع به شرح زیر است: - نگرانی از تداوم روند انتزاع و ایجاد حق و انتظار برای سایر نقاط، یکی از دلایلی که معمولا مخالفین انتزاع به آن استناد می کنند - طرح جامع تقسیمات کشوری است که هیچ گاه هم ارائه نشده است. - عدم اعتقاد به مفید بودن ایجاد استان های جدید، تا آنجا که حتی به تعبیر یکی از نمایندگان اضافه شدن استان ها معادل اضافه شدن میزو صندلی تعبیر می شود. اگرچه اعتقادی به مفید بودن انتزاع استان ها تنها در میان نمایندگان مجلس مسبوق به سابقه نیست بلکه محققین زیادی در حوزه جغرافیای سیاسی نیز از انتزاع استان ها تحت عنوان کوچک و ناکارآمد کردن واحد های سرزمینی یاد می کنند(رک: یدالله کریمی پور) - انتزاع استان ها اولویت کشور نیست؛ نمایندگان مخالف با اصل انتزاع با استناد به این جمله، جملگی به مشکلات اقتصادی کشور و بار مالی انتزاع بر شانه ملت و دولت تاکید کرده اند.

دانشکده علوم انسانی پایان نامه دوره کارشناسی ارشد نقش توریسم محلی بر همبستگی ملی (مطالعه موردی شهرستان بانه) دانشجو: حسین منصوری استاد راهنما: زهرا احمدی پور استاد مشاور: عبدالرضا رکن الدین افتخاری آذر 1390

بطورکلی مفهوم شناسی و مصداق یابی مفهوم مکانها و مناطق استراتژیک همواره یکی از مشغولیت ها و دغدغه های فکری اندیشمندان حوز? جغرافیای سیاسی ، روابط بین الملل ، علوم سیاسی و ... بوده است و آنها همواره کوشیده اند با توجه به شرایط گوناگون ، شاخص ها و مصادیق مختلفی را برای این مفهوم مطرح نمایند و دولتمردان و سیاستمداران را برای دسترسی و تسلط بیشتر بر این مناطق ترغیب نمایند. بدیهی است این مفهوم نیز همانند دیگر مفاهیم مطرح در این حوز? از ماهیت سیال و پویا برخودار بوده و در طی زمان در نتیجه تحولات تکنولوژیک و تغییر نوع دیدگاه حکومتها و قدرتها نسبت به سرچشمه ها و منابع تولید قدرت و رقابت دچار بازساخت و بازتعریف گردیده است. در این راستا بنظر می رسد که بویژه با پایان جنگ سرد و فروپاشی نظام دوقطبی شاخص های نظری این مفهوم با شاخص ها و مولفه های این مفهوم دور? های زمانی قبل از آن یکسان نباشد که در سالیان اخیر کمتر به این موضوع پرداخته شده است. همین عامل سبب تولید نوعی اغتشاش نظری در چگونگی به کاربردن این مفهوم در متون گوناگون گردیده است. از این رو ضرورت نوعی پژوهش بنیادین در راستای شناخت شناسی نظری و مصداقی این مفهوم احساس می گردد. در این راستا در این پژوهش کوشش گردیده که با رویکردی توصیفی – تحلیلی شاخص های مفهومی و انتزاعی این مفهوم استخراج گردد. برای حصول این هدف با بررسی نظریات و تعاریف ارائه شده در مورد این مفهوم ، قابلیت ها و کاستیهای نظریات قبلی در رابطه با این مفهوم استخراج گردیده و در تلفیق با فرضیات پژوهش در چارچوب یک مدل نظری بازنمایی گردیده است. سپس در چارچوب بررسیهای کتابخانه ای و میدانی این مدل مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته های تحقیق نمایانگر آن است که امروزه حوزه های جغرافیایی ظهور پدیده ها ، جریانات ، شبکه ها و فرایندهای بزرگ مقیاس و جهانی می تواند به مثابه منطقه استراتژیک در نظر گرفته شود. به عبارت دیگر مکانها و مناطق استراتژیک از حیث وزن ژئوپلیتیک و حوز? عملکردی تمامی سطح جغرافیای سیاسی جهان را تحت تأثیر مولفه های عملکردی خود قرار می دهند.

جغرافیایی سیاسی به لحاظ ماهیت خود نقش ویژه ای در سازماندهی فضایی از سطح کلان تا خرد را بر عهده دارد. چرا که تقسیمات کشوری به عنوان یک پدیده اداری- سیاسی بوده که هدف اصلی آن تقسیم کشور به واحدهای همگن برای رشد متوازن است؛ از این طریق مدیریت و اداره قلمرو ملی آسان تر گردیده و ارائه خدمات بهتر صورت گیرد. بر این اساس تقسیمات کشوری بر ساختار اداری- مدیریتی سرزمین، تسریع توسعه و رشد متوازن ملی تاثیر به سزایی دارد که در نهایت امر تامین کننده امنیت ملی، وحدت ملی و مشارکت ملی می تواند باشد. در این میان شهرستان طبس نیز از تغییر و تحولات صورت گرفته از طریق تقسیمات کشوری بی تاثیر نبوده است. به همین دلیل هدف اصلی این تحقیق بررسی بازتاب های فضایی این تغییر وتحول (یعنی انتزاع از استان خراسان و الحاق به استان یزد) است. بدین منظور برای گرد آوری داده ها، از بررسی اسناد و مدارک، مطالعات ادبیات، پیشینه تحقیق و تکنیک پرسش نامه استفاده شده است. روش تحقیق پژوهش حاضر روش پانل گذشته نگر مبتنی بر دو دوره قبل و بعد از انتزاع است. بر این مبنا این تحقیق با استفاده از رویکرد ترکیبی( کمی و کیفی) اقدام به شناسایی آثار و نیز تغییرات اقتصادی، اجتماعی و کالبدی در شهرستان طبس نموده است. هم چنین برای اجرای آزمون فرضیات از دو گروه پرسش نامه طبقه بندی شده سرپرستان خانوارهای شهرستان طبس و پرسش نامه مدیران اجرایی شهرستان بر اساس طیف ارزش گذاری استفاده شده است. برای آزمون فرضیات از آزمون t برای دو گروه وابسته استفاده شده است. یافته های تجربی تحقیق نشان داده که در کلیه زمینه های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی روند تغییرات از دیدگاه جامعه نمونه مثبت و با کاهش مولفه های منفی همراه بوده است و هم چنین بر اساس تحلیل های صورت گرفته در ابعاد گوناگون (اقتصادی، کالبدی و اجتماعی) نشان از رشد و توسعه این ابعاد در شهرستان طبس دارد.

اصولاً، یکی از روش های پیشگیری از وقوع بحران ها بویژه در محیط بین الملل، داشتن معرفت نظری از طبیعت وجودی بحران است. یعنی هر چه هویت وجودی بحران ها عمیق تر ریشه یابی شود، شناخت بهتر و کامل تری حاصل خواهد شد و این شناخت علاوه بر جهت دهی صحیح به سیاست خارجی دولت ها، شناخت جامع تری از محیط بین الملل فراهم کرده و قطعاً در جلوگیری و کاهش آثار منفی بحران ها یاری دهنده دولت ها خواهد بود. روی همین اصل، هدف این پژوهش تبیین معرفتی از هویت یا طبیعت وجودی بحران های ژئوپلیتیکی است. بنابراین، در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی سعی شده است، در دو بخش متفاوت: الف (بخش نظری)، ب (مطالعه موردی: بحران قره باغ) طبیعت بحران های ژئوپلیتیکی مورد بررسی قرار گیرد تا پس از آن با استناد به مباحث نظری و تجربیات بحران قره باغ، الگویی معرفتی از بحران های ژئوپلیتیکی ارائه شود. طبق نتایج این پژوهش، بحران های ژئوپلیتیکی نوع خاصی از بحران های بین المللی هستند که از منشأ کاملاً جغرافیایی (جغرافیایی- سیاسی، جغرافیایی- فرهنگی و جغرافیایی- اقتصادی) برخوردارند. ویژگی بارز بحران های ژئوپلیتیکی همچون بحران قره باغ دیرپا بودن آنهاست؛ بنابراین حل و فصل آنها مستلزم گذر زمان و تسامح سیاسی- ملی طرفین اختلاف در زمینه ارزش های جغرافیایی - ملی است. در بحران های ژئوپلیتیکی همچون بحران قره باغ وزن سیاسی ارزش های جغرافیایی ماحصل پویایی متغیرهایی (عوامل دخیل در بحران) است که به صورت عوامل رقابتی یا اختلاف زا نظر بازیگران مختلف را به سوی حوزه بحرانی جلب کرده و به انحاء مختلف با تقویت وزن سیاسی بحران بر میزان پیچیده بودن آن افزوده و نهایتاً باعث تشدید گسل های اختلاف می شوند. همچنین، در بحران های ژئوپلیتیکی همچون بحران قره باغ بخاطر طبیعت خاص و مستعد بحران برای تعقیب و تقویت منافع ملی - راهبردی، شاهد حضور و رقابت بازیگران مختلفی از سطوح مختلف هستیم که غالباً تحت تأثیر عوامل متنوعی الگوی رفتاری مبهم و متناقضی بین آنها دیده می شود و این موضوع همواره بر ماهیت پیچیده بحران می افزاید. علاوه بر این، با توجه به ماهیت پیچیده بحران های ژئوپلیتیکی و نیز هویت کاملاً متفاوت و متناقض بازیگران، بخاطر نبود رویکرد منسجم در میانجی گری که تابع منافع راهبردی و درک ژئوپلیتیکی متفاوت بازیگران، نگاه متفاوت نسبت به بحران، رفتار جانبدارانه میانجی گران، و شرایط ویژه (معمولاً نابرابر) روند مذاکرات صلح بین طرفین اختلاف است، غالباً روند مدیریت بحران های ژئوپلیتیکی همچون بحران قره باغ طوری است که به راحتی باعث تغییر در مسیر بحران یا پیچیده شدن حل آن می شود.

چکیده: از اهداف مهم مدیریت سیاسی فضا،ایجاد یک توسعه متوازن در سطح سرزمین است؛ توسعه ای که از طریق ارائه بهینه خدمات ،باعث کاهش نابرابری ها و ایجاد یک عدالت جغرافیایی در سطح سرزمین شود و در این راستا تقسیمات کشوری از مهمترین مسائلی است که به منظور مدیریت سرزمین و انجام هر گونه برنامه ریزی در سطح کشور و یا نواحی به منظور کاهش نابرابری ها و توسعه متوازن همه نواحی یک کشور صورت می گیرد و کارآمدی آن زمانی محقق خواهد شد که بتواند بستر مناسبی را برای رشد و توسعه متوازن همه نواحی فراهم نماید. از مهمترین کارکردهای تقسیمات کشوری که نقش مهمی در انتقال مسئولیت ها و اعطای قدرت تصصمیم گیری به واحدهای سیاسی – اداری دارد ارتقای سطوح سیاسی واحدهای تقسیماتی است. توسعه در قالب ارتقای سطح سیاسی در صورتی تحقق پیدا می کند که در درجه اول, آن ناحیه ظرفیت ها و پتانسیل های لازم را جهت ارتقاء داشته باشد و در درجه دوم, ارتقای سطوح سیاسی مبتنی بر نیازهای ناحیه و در راستای اجرای سیاست تمرکززدایی باشد. در این تحقیق نقش تقسیمات کشوری در قالب ارتقای سطح سیاسی، در توسعه شهرستان های خرم بید و بوانات مورد بررسی قرار گرفت. روش تحقیق با توجه به اطلاعات گردآوری شده از منابع کتابخانه ای و پرسشنامه به صورت توصیفی – تحلیلی بوده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که با توجه به رشد معنی دار شاخص های توسعه در ابعاد اجتماعی و اقتصادی در دو شهرستان مورد مطالعه، تقسیمات کشوری توانسته است باعث توسعه شهرستان های بوانات و خرم بید شود. نتایج حاصل از آزمون داده های پرسشنامه نیز نتایج اطلاعات توصیفی را تایید می کند.همچنین در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت که اگرچه ارتقای سطح سیاسی و تشکیل شهرستان در در سطح پایین تمرکززدایی و بیشتر به صورت تراکم زدایی از لحاظ اداری و در سطح پایین مالی و سیاسی بوده است اما همین میزان هم نتایج مثبتی داشته و منجر به توسعه شهرستان های شکل گرفته شده است. کلمات کلیدی: تقسیمات کشوری، توسعه، تمرکززدایی، بوانات، خرم بید

چکیده شهرهای جهانی پدیده های نوظهوری هستند که با شکل گیری جهانی شدن معاصر به جغرافیای سیاسی نوین در سطح جهانی ابعاد تازه ای بخشیده اند. تا قبل از اواخر نیمه دوم قرن بیستم پدیده های جغرافیای سیاسی بیشتر بر اساس دیدگاه فضای مکان ها و در چارچوب دولت ـ ملت ها مورد بررسی قرار می گرفت و در این رویکرد این دولت ـ ملت ها بودند که بازیگران بلا منازع نظام بین الملل بودند و ژئوپلیتیک نیز بر مبنای تفکر دولت ـ محور بودن به تولید دانش در چارچوب الگوهای رقابت های بین دولت ها در عرصه بین الملل می پرداخت. در این میان به زعم متفکران جدید جغرافیای سیاسی همچون پیتر تیلور و همکارانش در گروه ( globalization and world city) یا (gawc) رویکرد نوینی جهت تحلیل پدیده ها در این رشته علمی شکل گرفته است که بیشتر مبنای آن بر اساس فضای جریان ها می باشد و محور تحلیل آن بر اساس الگوهای پیوندی میان پدیده ها است. این رویکرد نیز ژئوپلیتیک جدیدی را در عرصه جغرافیای سیاسی شکل داده است که مبنای تحلیل آن به الگوهای رقابتی به جای کشورها به کانون های قدرت های نوظهور که در فضای پیوندی به عنوان تکیه گاه های مکانی و تحت عنوان جهان شهرها عمل می کنند برمی گردد. این کانون های نوظهور فضای رقابت های قدرتی را شکل داده اند که در آن شهرهایی با مقیاس عملکردی جهانی در یک شبکه پیوندی با سایر شهرها به رقابت می پردازند. این وضعیت سبب می شود که شهرها به شدت برای ارتقاء خود در فضای سلسله مراتبی شبکه ای با یکدیگر رقابت نمایند. الگوی بوجود آمده در مقیاس جهانی نشان می دهد که ژئوپلیتیک جدید بر مبنای شبکه های قدرت و ثروت چگونه می تواند بر میزان بازیگری و در نهایت قدرت ملی کشور تاثیر گذار باشد. در این رساله بر اساس دیدگاه فضای جریان ها و شکل گیری شبکه های پیوندی با روش توصیفی ـ تحلیلی، روند تحول یک مکان شهری به یک شهر جهانی مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد و در نهایت وضعیت کلانشهر تهران و چگونگی ارتقاء آن به یک شهر جهانی در چارچوب پیشنهادات راهبردی بررسی می شود.

روند تحولات صورت گرفته در عرصه¬¬ی جهانی زمینه برجسته¬تر شدن بعد جدیدی در مطالعات مرزها با عنوان مدیریت مرزها شده است. این بعد جدید مرزها این امکان را به کشورها می دهد که از طریق مدیریت مرزها، مرزهای خود را تا حدی باز کنند تا منافع و فرصت¬های آن سوی مرز را کسب کرده و در همان زمان مرزهای خود را به گونه ای بسته نگه دارند که ناامنی¬ها و چالش¬های فراسوی مرزها، منافع ملی و امنیت ملی آنها را با خطر مواجه نسازد. این موضوع در مرزهای دریایی به ویژه در مرزهای دریایی جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس با توجه به اهمیت بالا و منابع مشترک فرامرزی عظیم و ... از جایگاه برجسته¬ای برخوردار است. بررسی¬های صورت گرفته نشان دهنده عدم کارایی الگوی فعلی مدیریت مرزهای دریایی ایران در خلیج فارس جهت دستیابی به منافع ملی و امنیت ملی از یک سو و جلوگیری از ورود ناامنی¬ها و چالش¬های فرامرزی به کشور می¬باشد. طبق نتایج بدست آمده در این پژوهش، الگوی بهینه مدیریت مرزهای دریایی متأثر از 25 شاخص است که در پنج بخش واقعیت¬های جغرافیایی، ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی؛ سیاست¬ها؛ بازیگران؛ عوامل ساختاری و مسائل مرزی طبقه بندی شده است که هر یک از طبقات دارای پنج شاخص بوده و وزن این شاخص¬ها در الگوی مدیریت مرزهای دریایی در خلیج فارس بدین صورت می¬باشد. در بین شاخص¬های جغرافیایی، ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی موقعیت ژئواستراتژیک خلیج فارس بیشترین وزن و ساختار ژئوپلیتیکی کمترین وزن؛ در بین شاخص¬های سیاست¬ها، سیاست خارجی بیشترین وزن و سیاست ارتباطی کمترین وزن؛ در بین بازیگران، بیشترین وزن نیروهای مزری و کمترین وزن تعداد همسایگان؛ در بین شاخص¬های ساختاری نگرش حکومت و مردم به مرز بیشترین و نوپابودن کمترین وزن و در بین شاخص¬های مرزی اختلافات ارضی و مرزی بیشترین و تاریخچه مرز کمترین وزن را به خود اختصاص داده¬اند و در مجموع ترتیب وزن پنج بخش به صورت سیاست¬ها؛ واقعیت¬های جغرافیایی، ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی؛ بازیگران؛ عوامل ساختاری و مسائل مرزی است. برای دستیابی به الگوی بهینه مدیریت مرزهای دریایی در خلیج فارس چهار راهکار مدیریت مستقل؛ مدیریت دو طرفه؛ مدیریت منطقه¬ای و مدیریت جهانی مرزهای دریایی پیشنهاد شده است که بر اساس نظر سنجی صورت گرفته و احتساب وزن شاخص¬ها از طریق روش ahp اولویت راهکارهای بدست آمده بدین صورت است. مدیریت دو طرفه مرزهای دریایی؛ مدیریت منطقه¬ای مرزهای دریایی؛ مدیریت مستقل مرزهای دریایی و در آخر مدیریت جهانی مرزهای دریایی در خلیج فارس. بر این اساس، الگوی پیشنهادی تحقیق حاضر برای مدیریت بهینه مرزهای دریایی و با در نظر گرفتن شاخص¬های موثر در مدیریت مرزهای دریایی راهکار پیشنهادی برای مدیریت مرزهای دریایی در خلیج فارس برای جمهوری اسلامی ایران مدیریت مرزها به صورت دو طرفه و شکل¬دهی به یک سری مکانیسم¬های دو طرفه در جهت دستیابی به منافع ملی و امنیت ملی است. واژگان کلیدی: مرز، مدیریت مرز، مرزهای دریایی، خلیج فارس، ج.ا. ایران

چکیده: هویت های برگرفته از مکان در فضای واقعی دارای بار معنایی مشخصی می باشند که به بروز حس محلی گرایی منجر می شود، اما نکته مهم آن است که با وجود سایت های اینترنت که راه ورود به یک فضای مجازی برای افراد فراهم شده ممکن است هویت های جدیدی را خلق و هویت های واقعی را به چالش بکشد. این تحقیق بر روی 1700 نفر از دانشجویان بومی شهر اصفهان انجام شد و 281 نفر به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب گردید. این تحقیق به روش میدانی با استفاده از پرسشنامه و با نرم افزار spss تجزیه و تحلیل گردید. یافته های تحقیق نشان می دهد سایت های محلی و کاهش یا افزایش ساعات استفاده کاربران از سایت های اینترنت تأثیری بر هویت محلی دانشجویان بومی شهر اصفهان نداشته است. واژگان کلیدی: اینترنت، سایت های اینترنت، هویت محلی

گسترش زیرساخت های ارتباطی و افزایش میزان دسترسی اعضای یک جامعه به رسانه هاو فضای مجازی، بر نیازها، مشارکت سیاسی، و تعامل شهروندان با فضای سیاسی محلی،ملی و بین المللی تاثیر گذار است. امروزه شهروندان کشورهای مختلف بوسیله امکانات و زیرساخت های فن آوری ارتباطات بر میزان آگاهی خود می افزایند و به نشر و پیگیری اخبار و اطلاعات در فضای مجازی و رسانه های ارتباطی می پردازند.آنها دیگر همانند گذشته در برابر رسانه ها منفعل عمل نمی کنند، بلکه با مشاهده و ارزیابی شرایط کنونی کشور خود به مقایسه کیفیت زندگی و آزادی های قانونی خود با مردم سایر کشورها می پردازند. در ماههای پایانی سال 2010 میلادی اعتراض هایی درکشورهای تونس، مصر، بحرین، لیبی و سوریه بوقوع پیوست که تا پیش از آن کمتر کسی به احتمال شکل گیری آنها اندیشده بود.نقطه اشتراک همه این اعتراض ها شروع آنها ازفضای مجازی بود. با سقوط حکومت های تونس، مصر، لیبی و استعفای رئیس جمهور یمن، اکنون می توان انتظار داشت که دامنه این جنبش ها به سایر حکومت های اقتدارگرای منطقه خاورمیانه تسری یابد. در حرکت های اعتراضی که در منطقه وبه طور خاص در دو کشور تونس ومصر به وقوع پیوست ، معترضان با استفاده از فضای مجازی به ایجاد هماهنگی و ارتباط میان یکدیگر جهت برپایی تظاهرت در مناطق و شهرهای مختلف بر علیه حاکمیت پرداختند. سازمان دهندگان اعتراض ها درکشور مصر با بهره-گیری از ابزارهایی که مخاطبان آنها در سطح جهان دراختیار داشتند سعی کردند تا توجه زیادی را به حرکت خود جلب نمایند و در کنار آن مرجع سازماندهی اعتراض ها را از احزاب و نخبگان سیاسی به شبکه های اجتماعی منتقل نمودند. این تحقیق به منظور بررسی وقایع اخیر سعی دارد با مطالعه اسناد و گزارش های منتشر شده به این سئوال پاسخ دهد که فضای مجازی در روند شکل گیری حرکت های اعتراضی کشور مصر در چارچوب چه فرآیندی و تحت تاثیر چه عواملی به ایفای نقش پرداخته است؟

پروژه ی حاضر به بررسی رابطه ی ورزش و جغرافیای سیاسی به طور عام پرداخته است. در این رابطه به طور خاص از ورزش ، مولفه ی جام جهانی فوتبال و از جغرافیای سیاسی ، مولفه ی روابط خارجی را برگزیده ایم ،که به تأثیر حضور و درخشش در جام جهانی و تعیین میزبان و پخش بازیهای جام جهانی بر جایگاه سیاسی و بهبود روابط خارجی یک کشور و بالعکس پرداخته ایم. این مورد پیشینه و جایگاهی در منابع علمی و پژوهشی ایران در گذشته نداشت ، به همین دلیل با تحقیقات میدانی و با کمک گرفتن از منابع کتابخانه ای کار را پیش بردیم. در بخش میدانی به طرح پرسشنامه و پرسش از متخصصان و نخبگان رشته های مرتبط پرداختیم. در یافته های تحقیق نیز با روش های آماری و با استفاده از نرم افزارspss به تحلیل نتایج دست یافتیم و در نهایت به بررسی و تبیین رابطه ی جام جهانی فوتبال و روابط خارجی کشورها پرداخته و به نظریات و نتایج جدیدی دست یافتیم. کلید واژه ها: جام جهانی فوتبال ، روابط خارجی کشورها ، سیاست خارجی ، تعیین میزبان جام جهانی و حضور در جام جهانی

دریای خزر بزرگترین دریاچه ی جهان با مساحت بالغ بر 400 هزار کیلومتر مربع در میان پنج کشور ایران، آذربایجان، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان واقع شده است. تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی(در سال1991) در دوران نظام دوقطبی با محوریت دو ابر قدرت امریکا و اتحاد جماهیر شوروی، منطقه ی خزر تحت سلطه ی شوروی قرار داشت با فروپاشی شوروی و به تبع آن از میان رفتن نظام دوقطبی، تلاش ایالات متحده برای تک قطبی کردن جهان و سلطه بر مناطق تحت نفوذ شوروی سابق شدت گرفت، از سویی مقابله ی قدرت های درجه 2 جهان با شکل گیری یک نظام تک قطبی به رهبری ایالات متحده ؛ صحنه ای از رقابت را در مناطق مختلف جهان شکل داد ، یکی از این مناطق دریای خزر است. دریای خزر به دلیل داشتن منابع انرژی نفت و گاز و منابع آبزی و نیز قرار داشتن در محل تلاقی محورهای ارتباطی شمال به اقیانوس هند و محور اروپا به شرق دور سالهاست صحنه ی رقابت قدرت ها است. رقابتی که با هدف کسب منافع بیشتر و در نهایت دستیابی به سلطه شکل می گیرد. پژوهش حاضر به دنبال شناسایی عوامل ایجاد رقابت در منطقه ی خزر، تاکتیک های رقابتی قدرت ها و قدرت های درگیر در این رقابت است تا در نهایت با ارائه ی الگویی از رقابت، بتواند به دیدی روشن از واقعیت های حاکم در منطقه دست یابد. تا از این رهگذر، با ارائه ی پیشنهاداتی چند، سهمی در اتخاذ سیاست گذاری های صحیح و در نهایت ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه و جهان داشته باشد.

الگوی مدیریت سیاسی شهر، یکی از موضوعات کلیدی در رابطه با نحوه اداره شهرهاست. تجربیات جهانی نشانگر کاربرد الگوهای گوناگون اما برخوردار از تعریف، چارچوب نهادی و قانونی مشخص است. لاجرم ضرورت تحول در نظام مدیریت شهری و پیگیری رویکردهایی انعطاف پذیر، دموکراتیک و مشارکتی به امری اجتناب ناپذیر در عصر حاضر مبدل گشته است. در این پژوهش الگوهای مختلف مدیریت فضای شهری و سیر تطور آن در سه شهر توسعه یافته پاریس در فرانسه، لس آنجلس در ایالات متحده و استانبول در ترکیه بررسی شد. همچنین پس از تحلیل الگوهای کنونی، آسیب ها و نقائص این الگوها در رابطه با کارکرد شهر مورد ارزیابی قرار گرفته و به الگوی پیشنهادی در این رابطه دست یافتیم. در ایران با وجود سابقه یکصدساله تشکیل نهاد شهرداری، تاکنون در هیچ یک از متون قانونی، نامی از مدیریت فضای شهری برده نشده است. در این راستا، این پژوهش در قالب روش توصیفی- تحلیلی ضمن تحلیل ابعاد مختلف مفهوم تفرق سیاسی بعنوان چالش بزرگ فراروی نظام های مدیریت فضای شهری، ماهیت این چالش در شهر تهران را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. در واقع هدف اصلی این پژوهش تبیین الگوهای دوگانه مدیریت سیاسی فضا بر کارکردهای شهر تهران و ارائه الگوی پیشنهادی نظام مدیریت فضای شهری بوده است. بنابراین، این پژوهش به پاسخ دهی به سوال اصلی و اساسی که الگوهای دوگانه مدیریت سیاسی فضا چه تأثیری بر کارکرد شهر تهران دارند، پرداخته است. پس از تطبیق الگوی پیشنهادی با نظام مدیریت فضای شهری در ایران و شهر تهران، آسیب ها و نقائص این الگوها در رابطه با کارکرد نظام مدیریت شهر تهران مورد ارزیابی قرار گرفت. بنظر می رسد وضعیت متشتت مدیریت سیاسی شهر تهران، زمینه ساز مشکلات و نارسایی های متعددی در کارکردهای سیاسی، اقتصادی، امنیتی و خدماتی آن شده است. این در حالیست که هرکدام از کارکردهای مذکور شهر تهران، هم در مقیاس محلی و هم در مقیاس ملی بازنمایی عملکردی و فضایی داشته و علاوه بر شهروندان تهرانی، رضایت یا عدم رضایت شهروندان کل کشور از عملکرد حکومت در سطح کلان کشور را بدنبال خواهد داشت.

ارزشها و عوامل جغرافیایی و ژئوپلیتیکی در بسیاری از مواقع نقش عمده ای در بروز تنش بین کشورها ایفا می کنند. که در نهایت تعدادی از آنها ممکن است تبدیل به منازعه و درگیری نیز شوند. از آنجا که ارزشهای جغرافیایی و ژئوپلیتیکی نسبت به سایر عوامل ایجاد کننده تنش از پایداری و دوام طولانی مدت برخوردارند و حکومتها در کوتاه مدت قادر به حل و فصل تنشها و منازعات ناشی از آن نیستند، شناسایی و طبقه بندی این دسته از عوامل ضروری است. در این راستا، این پژوهش به دنبال آن است تا ضمن نقد و بازبینی مدل ((هایپوتیتکا))ی پیتر هاگت و بیان نواقص و کاستیهای آن به ارائه یک الگوی جدید در رابطه با سرچشمه های ژئوپلیتیکی تنش در روابط کشورها که مبین شرایط کنونی فضای بین الملل باشد، بپردازد. بر این اساس بنیاد پژوهش حاضر بر شناسایی و طبقه بندی سرچشمه های ژئوپلیتیکی تنش در روابط کشورها و ارائه آن به صورت یک الگوی جدید قرار دارد. که با اساس قراردادن مدل ((هایپوتیتکا)) ی پیتر هاگت در این زمینه، به نقد و بررسی و گسترش آن پرداخته است. و بر این فرض استوار است که مدل پیتر هاگت در شرایط فعلی قادر به تبیین کامل سرچشمههای ژئوپلیتیکی تنش در روابط کشورها نیست. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که الگوی جامع سرچشمه های ژئوپلیتیکی تنش که مبین شرایط کنونی روابط کشورها باشد، باید عوامل و متغیرهای تنش زای ژئوکالچر، ژئواکونومیک، سیاسی، ژئواستراتژیک، سرزمینی و قلمروی، هیدروپلیتیک، زیست محیطی و عوامل مربوط به کارکرد فضای مجازی را در بر گیرد. این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روشهای استنباطی و اسنادی صورت گرفته است و در ضمن برای وزن دهی به متغیرهای ژئوپلیتیکی تأثیرگذار در ایجاد تنش بین کشورها از روشهای تحلیل آماری استفاده شده است.

تطور تاریخی این فرایند در پهنه فضای سرزمینی ایران با استفاده از الگوی تمرکزگرای جدید نیاز به ساختاری سیاسی- اداری منسجم را نشان داد تا بتواند ضمن در نظر گرفتن این تفاوت های حاکمیتی -سیاسی، گونه گونی ویژگی های جغرافیایی- اجتماعی را نیز سامان دهد. تجربه تاریخی نشان داد که الگوی متمرکز تجویزی مناسب و درخور برای مدیریت این فضای درهم و پیچیده نیست، چرا که با نادیده انگاشتن تفاوتها، تضادها و افتراقات جغرافیایی در پی همگن و یکنواخت سازی نواحی کشور برآمده است. تقسیمات کشوری چارچوب و استخوان بندی فضای سرزمینی کشور به عنوان بستری برای تامین امنیت ملی، کشوری و ناحیه ای به موازات مهیاسازی شرایط مطلوب برای توسعه متوازن و متعادل تمامی مناطق کشور می باشد. لازمه چنین بستری شناسایی و نگاه سیستماتیک به مقوله سازماندهی فضا و عوامل و مولفه های آن است تا تمامی جریان های حرکتی موجود در سطوح مختلف ساختار سیاسی فضا(کشور) را پوشش دهد. شاخص های تقسیمات کشوری به عنوان ورودی سیستم، سازمان فضا و حکومت به عنوان محیط انجام فرایند، خروجی ها و پیامدهای این ارتباط متقابل را جلوه فضایی بخشیدند تا در رویکردی سیستمی سازماندهی سیاسی فضا در ایران را الگویابی کنیم. نتایج تحقیق نشان می دهد توجه به شاخص های کمی و عدم استفاده از شاخص های کیفی در سازماندهی سیاسی فضا و اثرگذاری آن در ساختار ناهمگون و متکثر فضایی ایران با سیستم سیاسی بسیط سبب شکل-گیری عدم تعادل های فضایی از قبیل: شکاف های توسعه منطقه ای، تشدید مرکز-پیرامون، دوگانگی فضایی مناطق مرکزی و حاشیه ای و تفاوت ها و نابرابری های فضایی شده است. پیامدهای این نتایج در ساختار فضایی ایران سبب ایجاد بحران و ناامنی های منطقه ای و کاهش سرمایه اجتماعی و ضعف در قلمرو موثر ملی شده است. این روند، حرکت آنتروپی سیستم سیاسی را به سمت مثبت و افزایش میرایی سوق داده است که بقای سیستم را با خطرات عدیده ای مواجه کرده است.

چکیده پس از پایان جنگ سرد و فروپاشی بلوک شرق، مرزبندی سیستم دو قطبی از میان برداشته شد و ناتو گسترش خود را به شرق آغاز کرد. تلاش هایی را برای برقراری ارتباط با سایر مناطق دنیا در پیش گرفت. کشورهای غربی به برقراری روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی با کشورهای استقلال یافته از شوروی در آسیای مرکزی و قفقاز پرداختند و اولین دلیل تمایل همکاری با آسیای مرکزی، خواست ناتو برای انجام هرگونه فعالیت جهت جلوگیری از بروز تهدیدات امنیت و ثبات منطقه ای یکی از اهدافی که ناتو دنبال می کند، انزوای ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای مخالف این سازمان می باشد. بنابراین سوال اصلی در این پژوهش این است که چه رابطه ای بین گسترش ناتو به منطقه خزر و انزوای جایگاه ژئوپلیتیکی ایران وجود دارد؟ فرضیه ذیل برای تحقیق پیش بینی شده است: به نظر می رسد گسترش ناتو توانسته است در انزوای جایگاه ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و ژئوکالچر ایران تأثیر گذار باشد. روش انجام این تحقیق پیمایشی، توصیفی- تحلیلی است. گردآوری اطلاعات آن به صورت مطالعه کتابخانه ای و پرسشنامه بوده است. برای تحلیل آماری داده ها نرم افزار spss استفاده شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که گسترش ناتو توانسته است از ایجاد همگرایی منطقه ای بین ایران با کشورهای خزر جلوگیری کرده است و با افزایش آنتروپی این کشور از افزایش قدرت ایران کاسته به عبارتی دیگر گسترش ناتو در مرزهای ایران انزوای ژئوپلیتیکی این کشور را در حوزه نفوذ طبیعی خود تکمیل نموده است.

تحولات سیاسی در کشورهای مختلف از دیدگاه های متفاوتی مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند؛ در این میان، جغرافیای سیاسی به لحاظ ماهیت خود، نقش ویژه ای را در شناسایی، تبیین و تجزیه و تحلیل این تحولات سیاسی ایفا می کند. یکی از مهمترین موارد مورد توجه جغرافیدانان سیاسی در این زمینه، مطالعه نقش مکانی رفتارها و رخدادهای سیاسی در تحولات سیاسی است؛ چرا که این تحولات در بافتی از موقعیت های مختلف جغرافیایی (مرکز و حاشیه)، روی می دهند. با در نظر گرفتن این مسئله، مکان های مرکزی و حاشیه ای در طی تحولات سیاسی کشورهای عربی خاورمیانه(که از اواخر سال 2010 آغاز گردید)؛ نقش مهمی را ایفا کردند؛ سوال اصلی که این پژوهش در راستای پاسخگویی به آن طراحی شده است؛ این است چه ارتباطی میان موقعیت های مختلف (مرکزـ حاشیه) با رفتارها و رخدادهای سیاسی وجود دارد؟ به همین دلیل، هدف اصلی این پژوهش، بررسی نقش تطبیقی حاشیه و مکان مرکزی در جنبش های سیاسی کشورهای عربی خاورمیانه (تونس، مصر، لیبی، بحرین، یمن، سوریه) می باشد که از نظرگاه مطالعات جغرافیای سیاسی بسیار با اهمیت می باشد. بدین منظور، این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با شیوه رویدادنگاری از خبرگزاری های معتبر بین المللی به گردآوری داده ها پرداخته است. روش تجزیه و تحلیل این پژوهش از نوع کیفی بوده که براساس استدلال، منطق و تبیین نگارنده، پس از گردآوری اطلاعات صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در کشورهای تونس، مصر، یمن و بحرین، مکان های مرکزی نقش کلیدی را در رخدادها و تحولات سیاسی این کشورها ایفا کرده اند و دو کشور لیبی و سوریه علارغم نقش تاثیرگذار موقعیت های مرکزی و حاشیه ای در رفتارها و رخدادهای سیاسی پدید آمده در این دو کشور؛ اما با پاره ای از مسائل مانند مداخله نیروهای مداخله گر بیرونی (منطقه ای و بین المللی)؛ درگیری های قومی و فرهنگی؛ مسلح شدن نیروهای مخالف حکومت .... ، مواجه شده اند که کشور را به سوی جنگ داخلی کشانده است؛ این عوامل در کشور لیبی، سقوط این کشور را در پی داشته و در کشور سوریه، سبب طولانی شدن درگیری ها و به عبارتی تداوم جنگ داخلی شده است؛ بنابراین بر اساس یافته های پژوهش در رابطه با دو کشور لیبی و سوریه، نمی توان به طور قطع به نقش مکان مرکزی و حاشیه ای به عنوان تنها عامل تاثیر گذار در تحولات سیاسی توجه کرد؛ از این رو برای پی بردن به علل اصلی تاثیرگذار در تحولات سیاسی این دو کشور؛ پژوهشی جداگانه ضرورت می یابد.

تقسیمات کشوری یکی از حساس ترین و مهم ترین اقدامات دولت ها در جهت مدیریت بهینه سرزمین و همگام با ان حفظ وحدت و یکپارچگی در سطوح محلی،منطقه ای و ملی به شمار می رود. دولت ها برای اداره بهتر سرزمین و قلمرو کشور و ارائه خدمات مناسب به شهروندان با توجه به 3 متغیر الگوهای حکومتی، ویژگی های فرهنگی / اجتماعی و اختصاصات فضایی به تقسیم بندی در سطح فضای ملی خود می پردازند. ترسیم مرز های رسمی به منظور سازماندهی سیاسی کشور متأثر از مولفه های دیگری تحت عنوان اختصاصات فضایی است که الگوهای فعالیت انسان در فضا را مشخص می کند. سازماندهی سیاسی فضا چنانچه نتواند استقرار سکنه، سازماندهی عرصه فعالیت و شکل گیری ساختارها را در یک الگوی فشرده، سازماندهی کند با کاهش کارایی و عدم رضایت سکنه از دستیابی به خدمات و اشتغال به فعالیت مواجه خواهد شد. تعامل فضایی/ کنش متقابل فضایی از تفاوت میان اختصاصات مکانی ناشی می شود. به ویژه تعامل میان نقاطی که به عنوان نقاط کانونی عمل می کند. در این کنش متقابل فاصله نقش زیادی دارد و از دامنه گسترده ای برخوردار می باشد. حکومت ها چنانچه در سازماندهی کردن سیاسی فضا نتوانند به این نقش ها بپردازند. مشروعیت سیاسی خود را از دست خواهند داد. سوال اصلی تحقیق: ایا عامل فاصله منجر به کاهش کارایی تقسیمات کشوری شده است؟ سوال فرعی تحقیق: فاصله فیزیکی چه نقشی را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد؟ فاصله اجتماعی، چه نقشی را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد؟ فاصله اقتصادی چه نقشی را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد؟ فرضیه های تحقیق: فرضیه اصلی تحقیق: کاهش فاصله نقش موثری در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد. فرضیه فرعی تحقیق: فاصله فیزیکی نقش موثری را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد. فاصله اجتماعی، فرهنگی نقش موثری را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد. فاصله اقتصادی نقش موثری را در کارایی تقسیمات کشوری بر عهده دارد. مواد و روش انجام تحقیق: تحقیق پیش رو با نگاهی به گذشته و تحلیل وضعیت حال با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین وضع موجود می پردازد. شیوه جمع آوری اطلاعات استفاده از منابع کتابخانه ای بوده ونیز مطالعات میدانی به روش پیمایشی با استفاده از پرسش نامه انجام خواهد شد. جامعه آماری شامل 2 مرکز استان، 2 نقطه شهری، 2نقطه روستایی در دورترین فاصله نسبت به مرکز خواهد بود.

بحث از تاثیرات متقابل مظاهر گوناگون سیاست و محیط فیزیکی توسط اندیشمندان و فلاسفه در ادوار تاریخی و دوره های متأخر، فضایی را به وجود آورده تا جغرافیای سیاسی به صورت یک شاخه منسجم از جغرافیای انسانی از سایر علوم متمایز گردد؛ جغرافیای سیاسی علمی است که به مطالعه پدیده های سیاسی در فضای درونی یک کشور می پردازد و کشور به عنوان محوری ترین موضوع از این علم از مولفه های سرزمین، مرز، حکومت و ملت تشکیل یافته است. در این پژوهش تلاش شده است ضمن تحقیق در آیات و الفاظ قرآن کریم و بهره مندی از متون تفاسیر قرآن، و به قدر ضرورت، بهره گیری از سنت و عقل، به عنوان دیگر منابع اخذ آموزه های دینی، مواردی را که به نظر می رسد متضمن معانی قابل انطباق بر مفاهیم جغرافیای سیاسی است را احصاء نماید. لذا پس از بررسی مفاهیم قرآنی مرتبط با مفاهیم بنیادین جغرافیای سیاسی، یعنی حکومت و دولت، سرزمین ومرز و همچنین ملت، و تقابل این مفاهیم با یکدیگر و با استفاده رویکرد مولف محور روش هرمنوتیک به این نتیجه رسیده است که نباید میان برخی از این مفاهیم و مفاهیم قرآنی خلط نمود زیرا آنچه امروزه از استعمال برخی مفاهیم و الفاظ فهمیده می شود، متفاوت از استعمال قرآنی آن الفاظ است، بخصوص در زبان فارسی که این تفاوت محسوس تر است. دیگر اینکه مفاهیم پایه ای جغرافیای سیاسی در قرآن کریم قابل بازنمایی بوده و این خود مستلزم بازسازی ذهنی فضای صدور و نزول آیات قرآن کریم و فهم و تحلیل مفاهیم از این زاویه است که این بازسازی خود مقتضی فهم صحیح از وضعیت مکانی و سرزمینی وقوع قصص قرآنی، و اقوام و قبایل، شعوب و ... و همچنین روابط انسانی میان آنها و درک صحیح از آیات توصیف کننده وقایع و آیات متضمن احکام و دستورات دینی است.

انسان¬ها به مثابه روح مکان و فضای جغرافیایی عمل می کنند، به گونه ای که هر مکان و فضای جغرافیایی بدون جمعیت ساکن در آن، به مکان بی روح شباهت دارد و به عنوان مکان و فضای بی هویت تلقی می شود، از طرفی رابطه نزدیکی بین گروه های انسانی ساکن در یک سرزمین و فرایند توسعه وجود دارد به گونه ای که روند جهت گیری و میزان آن تابعی از کم و کیف جمعیت است و ویژگی های مختلف جمعیت نظیر اندازه، توزیع سنی، پراکندگی جغرافیایی، سطح سواد، تنوع قومی و مذهبی، ویژگی های فردی و ... می توانند به عنوان عاملی مثبت و یا منفی در تقویت یا تضعیف قدرت ملی کشور عمل کنند و از آنجایی که عوامل و عناصر قدرت ملی ارتباط مستقیمی با وزن ژئوپلیتیکی یک کشور دارد، پس از سنجش متغیر جمعیت در قدرت ملی یک کشور می توان به تبیین نقشی که این عامل در وزن ژئوپلیتیکی دارد، پرداخت. این تحقیق به بررسی نقش جمعیت در وزن ژئوپلیتیکی ایران می پردازد. روش تحقیق در اینجا، توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات، روش کتابخانه ای و پرسشنامه ای می باشد و ضمن مطالعه کمی و کیفی جمعیت ایران و آمار مربوط به سرشماری های سال های 1335 تا 1385 پاسخگوی این سوال اصلی می باشد که چه رابطه ای بین متغیر جمعیت و وزن ژئوپلیتیکی ایران وجود دارد؟ نتیجه تحقیق حاضر با تکیه بر یافته های میدانی و کتابخانه ای نشان می دهد که در حال حاضر ایران به لحاظ قدرت ملی در بین کشورهای جهان در مقایسه با تعداد جمعیت آن، جزو کشورهای متوسط به حساب می آید. هرچند که امروزه شاخص کمی جمعیت دلیل ثابتی بر قدرت ملی کشورها نیست. در همین راستا، جمعیت ایران در بسیاری از شاخص های کیفی از جمله فرهنگ سیاسی مردم، توزیع و پراکنش جغرافیایی، همگونی یا ناهمگونی جمعیت، ساختار آن، سطح سواد، مهاجرت و ترکیب شغلی جمعیت، علی رغم روند رو به توسعه آن در برخی موارد، در حالت کلی از وضعیت متعادلی برخوردار نیست. کلید واژه ها : جمعیت، وزن ژئوپلیتیکی، قدرت ملی، ایران.

دو کشور ایران با حکومت جمهوری اسلامی وایدئولوژی تشیع و عربستان سعودی با حکومت سلطنتی وایدئولوژی وهابیت به عنوان دو کشور مسلمان، مهم و قدرتمند در منطقه جنوب غرب آسیا قرار گرفته اند. عربستان سعودی خود را به عنوان مرکز اسلام ومحل نزول قرآن و پیامبر اسلام(ص) ونیز قبله گاه مسلمین به عنوان رهبر جهان اسلام معرفی می کند. از طرف دیگر ایران نیز که داعیه اسلام ناب را دارد خود را ام القرای جهان اسلام می داند و اندیشه حکومت جهانی را مطرح می کند. جوهر اصلی تعارضات و رقابتها بین دو ایدئولوژی تشیع و وهابیت است که دارای نگرشی متفاوت نسبت به جهان و الگوی حاکم بر روابط بین المللی ومنطقه ای هستند وشیوه و راه و رسم متفاوتی را تعقیب می کنند. در اینجا 10 کشور که بیشترین رقابت بین ایران وعربستان در آنها صورت می گیرد در سه زمینه اقتصاد، سیاست و ایدئولوژی مورد بررسی قرار می گیرند.

گردش جهانی سرمایه، کالا و از همه مهم تر اطلاعات به عنوان عوامل و نیروهای جهانی شدن صورت بندی جدیدی از روابط اقتصادی، اجتماعی و فضایی را شکل داده است. در این فرایند ، در برخی شهرها نقش های جدیدی ظهور کرده و گاهی نقش های گذشته در مقیاس جهانی ارتقاء یافته است. ظرفیت های موجود در شهرها موجب توجه عوامل جهانی شدن به شهرها است. خصیصه اصلی این تحولات، توسعه بخش خدمات و فراملی و جهانی شدن مقیاس تأثیرگذاری این عملکردهاستاستدلال بر این است که زمینه های فرهنگی – مذهبی مهم ترین زمینه رقابت را برای شهر قم جهت تأثیرگذاری منطقه ای فراهم می آورند و زیرساخت های فرهنگی و زیربنایی قم ، از محدودیت های اساسی شهر قم برای نقش آفرینی در سطح فراملی می باشند. از این رو تحقیق حاضر، به بررسی موضوع ارتقاء شهر قم به سطح شهر تأثیر گذار منطقه ای پرداخته است . بدین منظور ابتدا شاخص های شهر جهانی از نظریات مرتبط با موضوع شناسایی و جایگاه شهر قم به صورت تطبیقی با تعدادی از مناطق کلان شهری و شهر نجف به عنوان تأثیرگذارترین شهر شیعی تا دوره اخیر مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که شهر قم دارای پتانسیل هایی برای نقش آفرینی در بُعد فراملی در زمینه های فرهنگی و آموزش دینی دارد؛ اما به دلایلی از قبیل عدم ارتباط گسترده با جهان خارج که ناشی از نبود زیرساخت های مورد نیاز و همچنین انزوای ژئوپلیتیکی برای ورود به شبکه شهرهای جهانی یا حداقل نقش آفرینی فراملی در حد منطقه ای (خاور میانه و جهان اسلام) با محدودیت های جدی مواجه است. تخصیص نقش فعال در اقتصاد منطقه ای و جهانی برای شهر قم منوط به درک عمیق روند جهانی شدن ، شناخت مکانیزم های هدایت گر در شبکه شهرهای جهانی ، اتخاذ رویکردهای مناسب در برنامه های کلان ملی و تدوین استراتژی توسعه فضایی در راستای استفاده از فرصت های بین المللی می باشد.

تحقیقات جغرافیایی نیازمند مدلهایی است که اطلاعات منتج از تخصص های مرتبط را در قالبی یکپارچه و در راستای پاسخ مسائل اینگونه تحقیقات، ساماندهی کند. در عرصه دانش جغرافیا، مدل به معنای دستگاهی است که ضمن تبیین رابطه گزاره های منتج ازحوزه های دانشی مرتبط، به تولید دانش نیز بپردازد. از آنجایی که شالوده سازی فضای عادلانه نیازمند طراحی مدلی مناسب برای سنجش میزان تحقق و همچنین تغییرات سنواتی آن می باشد و با مروری که بر ادبیات موضوع شده تا بحال مدل کمی و جامعی برای سنجش عدالت فضایی طراحی نشده است، بر این اساس هدف اصلی این پژوهش را تدوین مدل عملیاتی سنجش عدالت فضایی که مورد مطالعاتی آن کشور ایران می باشد را تشکیل می دهد. پژوهش حاضر از نوع توسعه ای و کاربردی است که در پی طراحی و ساخت ابزار جدیدی در زمینه سنجش عدالت فضایی درکشورها می باشد. روش کلی پژوهش توصیفی و تحلیلی است. و در دو مرحله به شرح زیر به انجام رسیده است. در مرحله اول گردآوری اطلاعات صورت مطالعات کتابخانه ای و استفاده از منابع مختلف از جمله کتب، مجلات و فصلنامه ها، سالنامه های آماری کشور در بانک های اطلاعاتی مرتبط با موضوع بوده است. در مرحله دوم برای انتخاب عوامل و متغیرهای برتر و وزن دهی به آنها از روش مطالعه میدانی و ابزار پرسشنامه استفاه شده است. سوالات این تحقیق عبارت اند از: ? عوامل و شاخص های کمیت پذیر موثر در عدالت فضایی که بتوان از طریق آنها به طراحی مدل سنجش عدالت فضایی در کشور دست یافت کدامند؟ ? چگونه می توان در قالب یک مدل، به سنجش مستمر عدالت فضایی در کشور دست یافت؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که متغیرهای کمیت پذیر موثر در عدالت فضایی که بتوان از طریق آنها به طراحی مدل سنجش عدالت فضایی در کشورها دست یافت در قالب هشت عامل اصلی(آموزشی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی، بهداشتی، کالبدی، سیاسی و فرهنگی ) و شاخص های آنها قابل دسته بندی هستند. و نرم افزار سنجش عدالت فضایی با مشخصات زیر به منظور پاسخگویی سوال دوم طراحی و تولید گردید. این نرم افزار در محیط برنامه نویسی microsoft sql server 2012-2014 توسط برنامه نویسان خبره نوشته شده است. و در برگیرنده کاربردهایی مانند تعریف مقیاس، تعریف شاخص، تعیین سال، داده ها، نمودار و مقایسه دوره ها و ... می باشد. نرم افزار به گونه ای طراحی شده است که با استفاده از آن می توان خروجی-های مورد نظر در سه دسته جدول، گراف و نقشه را در سطح عامل، شاخص و کل از آن استخراج کرد. البته لازم به ذکر است که نقشه ها در محیط gis تولید می شوند.

هویت به عنوان حقیقت و چیستی یک شئ است که ویژگی ها و خصوصیات آن شئ را بیان می کند. هویت ملی نیز از یک سری مولفه ها و عناصری تشکیل شده است که بیانگر ویژگی ها و خصوصیات آن ملت می باشد. هویت ملی از مفاهیم متاخری است که در شکل گیری آن رسانه ها نقش مهمی داشته اند. در این بین شهر در بستر فرهنگ و بر پایه ی سرزمین، نماد و بیانی از ساختار ذهنی، الگوهای فکری و سازمان اجتماعی انسان های ساکن آن است؛ فضاهای شهری به عنوان یکی از عناصر مهم شهر می باشد که دارای یک سری ویژگی هایی است که عملکردهایی چون ظهور تعاملات اجتماعی و وحدت در جامعه، رفع نیازهای انسانی و اطلاع رسانی و... را به دنبال دارد. فضاهای شهری از دو قسمت فرم و محتوا تشکیل شده است. نشانه ها درون فضاهای شهری با رمزگانی که درونِ خود دارند قسمتی از محتوای فضای شهری را تشکیل می دهند؛ نشانه ها جزء رسانه های تصویری هستند که بر مخاطب عرضه می شوند و مخاطب با رمزگشایی محتوای درون آن به معنای آن دست می یابد و از آن متاثر می شود. نشانه ها به عنوان رسانه های تصویری که بر مخاطب عرضه می شوند در راستای مولفه ها و عناصر هویت ملی به عنوان معنایِ درونِ خود چه ارتباطی می توانند داشته باشند؟ نشانه ها درونِ فضایِ شهری می توانند با داشتنِ معناها و محتواهایی از مولفه ها و عناصر هویت ملی در رمزگان خود و برجستگی برخی از مولفه ها و عناصر بر دیگری در ایجاد، تقویت و بازنمایی هویت ملی نقش داشته باشند. به همین منظور در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با بررسی های میدانی و کتاب خانه ای، با استفاده از مبانی نشانه شناسی سعی شده است از طریق تحلیل کیفی به بررسی ارتباط بین معنای نشانه ها در فضاهای شهری منطقه 6 تهران و عناصر و مولفه های هویت ملی پرداخته شود. نتیجه این پژوهش بیان داشت که نشانه ها در فضاهای شهری منطقه 6 تهران، متاثر از مولفه ها و عناصر هویت ملی، معناها و محتواهایی در این راستا در درون خود دارند. همچنین با برجسته سازی ویژگی از هویت ملی نسبت به ویژگی دیگر به صورت جهت دار به ایجاد هویت ملی می پردازد؛ و با تکرار معناهای متاثر از هویت ملی نقش بارزی در تقویت و بازنمایی هویت ملی دارد.

مسکن به عنوان انسانی¬ترین موضوع معماری، بازگو کننده شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و طبیعی حاکم بر جامعه در دوره مربوط به خود است. از طرفی، عصر حاضر در کنار بحران¬های مختلف هویتی و فرهنگی، با بحران جدی زیست¬محیطی روبروست؛ از این رو معماری مسکن معاصر می¬تواند نقش مهمی را در بهبود این شرایط ایفا نماید. هدف اصلی این تحقیق طراحی مجتمع مسکونی همساز با اقلیم است که بتواند با احترام به محیط زیست و منابع انرژی از پیشرفت¬های تکنولوژیکی متناسب با نیازهای طراحی بهره¬ برده و گامی در جهت ایجاد الگویی پایدار در سکونت و بهینه¬سازی مصرف انرژی در کنار توجه به کیفیت فضایی بردارد. در این پژوهش رعایت نیازهای انسانی در کنار تحقق علم همساز با اقلیم با بهره¬گیری از تجربیات معماری بومی، بالاخص معماری خانه¬ها در اولویت قرار گرفته شده¬است. در این راستا نگارنده این پژوهش با توجه به مشکلات حاکم بر مجتمع مسکونی مهر قائمشهر تصمیم به مطالعه و تحقیق در باب این مجتمع گرفته و در نهایت سعی در بازآفرینی و ارائه طرحی نو، منطبق با پژوهش¬های انجام شده دارد. این نگارش در ابتدا به مطالعات و پژوهش¬های مختلفی در رابطه با مفاهیم پایه¬ای مرتبط با انسان، طبیعت، اقلیم و محیط¬های مسکونی به صورت کیفی و کمی پرداخته¬ است و از نقاط قوت و ضعف آن¬ها در راستای اهداف تحقیق برای تبیین راهکاری مناسب، معماری مسکن معاصر بهره ¬برده¬ است. در مرحله بعد با استفاده از مطالعات میدانی به ارزیابی مجتمع مسکونی¬کنونی با کمک اندازه¬گیری¬های میدانی¬و¬ تحلیل¬¬3واحد از این مجتمع دراوج گرمای تابستان در روزهای21 و22 مردادماه سال 1393پرداخته ¬است و سعی دارد به میزان همسازی مجموعه با اقلیم معتدل و مرطوب و تأثیر به کار¬گیری عوامل اقلیمی در آسایش فضا¬های داخلی واحدها بپردازد. داده¬ها توسط دستگاه¬های ثابت ¬و ¬¬سیار datalogger،wbgt، hot¬wire که قادر به برداشت آمار دما، رطوبت¬نسبی و باد، در دوره¬های زمانی تعیین شده در واحد¬های معین هستند، گرداوری شده ¬است. داده¬های اقلیمی برداشت ¬شده با داده¬های ایستگاه هواشناسی منطقه به عنوان شرایط محلی، مقایسه¬ و با انتقال آنها بر روی نمودار سایکرومتریک، میزان آسایش حرارتی فضاها تعیین گردیده ¬است. نتایج بررسی¬ها نشان می¬دهد، که تا چه اندازه، اصول معماری می¬تواند با ایجاد خرد¬اقلیم مناسب، شرایط محیطی را تعدیل کرده و¬ میزان استفاده از وسایل مکانیکی رابه مقدار چشم گیری در طول شبانه روز کاهش دهد. بر اساس نتایج پژوهش¬های انجام شده و بهره¬گیری از علم همساز با اقلیم در ترکیب با ارزش¬ها و عناصر حاکم بر محیط¬های مسکونی می¬توان به طرحی مناسب برای این مجتمع با توجه به اهدافش دست یافت. بنابراین طرح نهایی که عصاره این پژوهش است سعی دارد طرحی را ار ارائه دهد که علاوه بر این که منطبق بر سیاست¬های اتخاذ شده برای این نوع مجتمع¬ها ست بتواند کیفیت فضایی رابه همراه حس احترام به طبیعت و محیط پیرامون برای ساکنین این مجتمع¬ها به ارمغان آورد.

موقعیت دریایی، یکی از مهم ترین ابعاد مربوط به موقعیت جغرافیایی کشورها است. موقعیت دریایی، منشاء مزیت و در برخی مواقع منشاء تهدید و مخاطرات طبیعی و انسانی برای جامعه ساکن در پهنه خود است. موقعیت دریایی همواره یکی از عناصر مهم در نظریه ها و مدل های راجع به قدرت و استراتژی دریایی و توسعه یافتگی کشورها است. تحقیق حاضر با هدف تبیین رابطه موقعیت دریایی کشورها با سطح توسعه انجام یافته است. این تحقیق از لحاظ هدف از نوع بنیادی و از لحاظ روش از نوع تحقیقات توصیفی - تحلیلی و همبستگی است. به منظور تبیین رابطه بین شاخص موقعیت دریایی کشورها با شاخص سطح توسعه آنها، ابتدا موقعیت دریایی و سطح توسعه کشورها شاخص سازی و رتبه بندی گردید. شش نماگر از مجموع نماگرهای مربوط به موقعیت دریایی و 13 نماگر توسعه (توسعه اقتصادی و اجتماعی هر کدام 5 نماگر و توسعه سیاسی 3 نماگر) از مجموع نماگرهایی که برای سنجش توسعه یافتگی کشورها استفاده می شود، برای مطالعه انتخاب شد و با استفاده از روش تاپسیس عمل رتبه بندی موقعیت دریایی و سطح توسعه کشورها انجام گردید. در ادامه در تحلیل رگرسیونی، رابطه این دو متغیر در محیط spss16.0 تبیین و تحلیل گردید. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان می دهد که بین موقعیت دریایی با سطح توسعه کشورها رابطه معناداری وجود دارد. کشورهایی با موقعیت دریایی مناسب از توسعه یافتگی بالایی برخوردار هستند. طول مرز آبی در مقام مولفه طبیعی موقعیت دریایی و بنادر دریایی در مقام مولفه انسانی و یا سازه ساحلی کشورها، بیشترین تأثیر را بر توسعه کشورها می گذارند. با اینکه تمامی ابعاد توسعه یعنی بعد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی توسعه از موقعیت دریایی تأثیر می پذیرند؛ اما این بعد سیاسی توسعه است که بیشترین تأثیر را از موقعیت دریایی می پذیرد.

خزر ،دریای بسته ای است که تا کنون رژیم حقوقی آن تعیین نشده است.مواد مندرج در کنوانسیون 1982 در مورد چگونگی تعیین رژیم حقوقی دریاهای بسته کافی نیست و تعیین رژیم حقوقی آن را در اختیار کشورهای ساحلی گذاشت. تعیین رژیم حقوقی دریای خزر پس از فروپاشی شوروی مطرح شد. عوامل جغرافیایی نظیر، ژئومورفولوژی، هیدرو اقلیم ،بیو ژئوگرافی، ژئواکونومی ، ژئوپلیتیکی واجتماعات انسانی. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای انجام شده است. نتایج بدست آمده بیان می دارد که کشورهای قزاقستان، روسیه، ترکمنستان و آذربایجان، به ترتیب دارای بهترین شرایط جغرافیایی ، برای تعیین رژیم حقوقی هستند. در این میان، ایران نامطلوب ترین موقعیت را دارا است. بنابراین اگر همه کشورهای ساحلی دریای خزر در پی تعیین رژیم حقوقی مطلوب باشند، باید استراتژی مناسبی را فراتر از مواد معمول کنوانسیون جهت کاربرد عوامل جغرافیایی در استقرار رژیم حقوقی در نظر بگیرند.

شهر به مثابه یک اکوسیستم جغرافیایی از عناصر و اجزای مختلفِ مصنوعی(کالبد) و طبیعی(انسان) تشکیل شده است. سهم جنسیتی انسان های شهری در اثرگذاری و اثرپذیری این اکوسیستم جغرافیایی، متفاوت است. این تفاوت و نابرابر بودنِ نقش آفرینی جنسیتی به عنوان مسأله این پژوهش با مطالعه موردی یکی از مناطق شهر تهران قرار گرفته است. این پژوهش به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از اطلاعات کتابخانه ای و مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه، به ارائه تحلیلی از جایگاه جنسیت در ساخت فضای شهری و عوامل موثر بر شکل گیری آن پرداخته است. یافته های تحقق نشان می دهد که در منطقه مورد مطالعه، میزان (احساس) امنیت، کاربری ها و دسترسی به امکانات شهری برای زنان به طور معناداری نسبت به مردان کمتر است. این عوامل میزان مشارکت شهروندی، میزان رضایت شهروندی و ارتباطات انسانی را برای شهروندان منطقه 6 شهر تهران به ویژه زنان کاهش داده است.

اصطلاح خوشه به عنوان یک ایده ی برتر برای بحث در مورد نقش توسعه ی صنعتی در توسعه ی منطقه ای از دهه ی1990به بعد، و در جهت تقویت توان رقابتی و ابزاری جهت ارتقای رقابت پذیری مورد توجه قرار گرفته است. محققان توسعه سرزمینی معتقدند شکل گیری خوشه های صنعتی- منطقه ای، استعداد رقابت پذیری را ارتقا بخشیده و در بهبود مزیت های رقابتی و توسعه منطقه ای موثر است.از این رو دست یابی به مزایای رقابتی،خوشه های صنعتی-منطقه ای را به یک نقطه کانونی توجه علمی و سیاست گذاری تبدیل کرده است. با این توضیحات هدف این تحقیق، بررسی و تحلیل نقش خوشه های صنعتی بر توسعه رقابت پذیری منطقه ای است. روش تحقیق، از نوع توصیفی-تحلیلی است و از پرسش نامه جهت جمع آوری داده ها استفاده گردیده است که پس از تایید روایی و پایایی، داده های جمع آوری شده توسط نرم افزار هایspss وlisrel پردازش گردید. نتایج تحقیق ضمن تایید ارتباط بین شدت روابط با افزایش رقابت پذیری منطقه ای، عوامل موثر بر توسعه و تحریک رقابت پذیری منطقه ای را قالب 4عامل : 1)روابط اجتماعی؛ 2)روابط مکانی جغرافیایی؛ 3)روابط اقتصادی و )روابط نهادی- سازمانی شناسایی کرده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

جغرافیای سیاسی شاخه ای از علم جغرافیا است که به مطالعه پدیده های سیاسی –فضایی و نواحی متشکل و سازمان یافته سیاسی، از سطح میکرو تا ماکرو می پردازد و از دیدگاه علی ، موضوع جغرافیای سیاسی را کنش متقابل متغیر های سیاسی با متغیر های فضایی تشکیل می دهد. پس با توجه به آنچه گفته شد دو مولفه سیاست و فضا از مفاهیم اساسی این رشته می باشند، که شناخت شاخصه های آنها از مهمترین اقدامات زیر بنایی در درک پدیده های سیاسی- فضایی می باشد. از آنجاییکه در رابطه با شاخصه های این دو مولفه در جغرافیایی سیاسی دیدگاهی واحد وجود نداشته و بسیاری ازشاخصه های این مفاهیم در رشته های همجوار مانند علوم سیاسی، روابط بین الملل و.. مطرح است، همین امر ضرورت انجام پژوهش در این باره را دو چندان می کند. این پژوهش به صورت اسنادی - میدانی و با شیوه توصیفی- تحلیلی، سعی بر شناسایی و رتبه بندی، شاخص های متغیر سیاست و فضا در جغرافیای سیاسی را دارد. نتایج تحقیق نشانگر این امر است که اگر چه در یک نگاه سطحی برشمردن شاخصه های سیاسی و فضایی در جغرافیای سیاسی کاری ساده و پیش پا افتاده به نظر برسد، ولی واقعیت امر بسیار پیچیده تر مشکل تر از آن است که با یک دیدگاه غیر علمی و غیر مستدل دست به شاخص سازی این مولفه ها زد. چرا که بسیاری از شاخص ها در شمار شاخص های سیاسی- فضایی قرارمی گیرند. به هر ترتیب در پایان این تحقیق و از 51 شاخص مورد آزمون، تعداد شاخصهای سیاسی مطلق 19 شاخص، شاخصهای فضایی مطلق 22 و شاخصهای دوگانه 10 شاخص مورد شناسایی و رده بنده قرار گرفتند. از آنجایی که شاخصهای شناخته شده در مباحث نظری بواسطه یافته های میدانی تایید شدند می توان شاخصهای ذکر شده را به عنوان شاخص های متغیر سیاست و فضا در جغرافیای سیاسی در نظر گرفت.

ایران کشوری با تنوع نامتجانس قومی و مذهبی است . عوامل متعددی موجبات واگرایی و همگرایی این قوم را نسبت به هم فراهم ساخته است . قوم بلوچ در جنوب شرق ایران که دنباله قومی آن به خارج از کشور کشیده شده به جهت مولفه هایی نظیر قومیت ، مذهب ، دوری از مرکز و ... کمتر در تحولات بزرگی که حداقل در سده اخیر کشور را متاثر ساخته نقش عمده ای ایفا کرده ، این عدم مشارکت میزان همگرایی این قوم را با ملت ایران متاثر نموده است.

یکی از جلوه های زندگی صنعتی رشد فزاینده شهرنشینی بوده که مشکلات عدیده ای از جمله کمبود مسکن را ایجاد و تشدید نموده است. سکونت تعداد فزاینده ای از مردم در زاغه ها و حاشیه شهرها به خصوص شهرهای کشورهای در حال توسعه یکی از نشانه های وسعت وحدت مساله شهری است . ایران نیز به عنوان یک کشور در حال گذار از اقتصاد کشاورزی و جامعه سنتی به اقتصاد صنعتی و جامعه شهری از دهه 1340 شاهد پیدایش مشکلات شهری به خصوص در بخش مسکن بوده است . در شرایط کشور ما ، میزان تولید و عرضه مسکن کمتر از تقاضای آن است . به طوریکه کمبود مسکن، گرانی زمین و اجاره بها و ... مشکلات اساسی سکونت در مراکز شهری کشورمان نظیر شهر قزوین و به خصوص منطقه شمال شهر قزوین ( منطقه 3 )می باشد. چرا که شهر قزوین طی سالهای اخیر همواره جز سه شهر اول کشور بوده که با مشکل کمبود و گرانی مسکن مواجه می باشد. مسلما پیدایش مشکل مسکن در منطقه شمال شهر قزوین ناشی از عوامل عدیده ای است که به صورت یک مجموعه سیستماتیک مشکل فوق را به وجود آورده اند. حل مشکل مسکن در این منطقه از شهر شناخت همه جانبه عوامل و اصلاح آنها را می طلبد. بدین منظور در این پژوهش برای بررسی راهکارهای رفع مشکل مسکن در منطقه شمال شهر قزوین که به نظر می رسد بتوان آنها را در دو محور مهاجرت و نوع کاربری اراضی طبقه بندی کرد.

این تحقیق در صدد بررسی تاثیر اروند رود بر روابط ایران و همسایه غربی (عثمانی و عراق) است. امروزه فصل مهمی از حقوق بین الملل به نظام حقوقی رودهای بین المللی اختصاص دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی اصول، قواعد و عرفهای حقوق بین الملل در رابطه با اروند رود است. در این تحقیق ضمن طرح قراردادهای صلحی که بین ایران و عثمانی از 450 سال پیش منعقد شده با ذکر تاریخ انعقاد، قراردادهای مهنم با در نظر گرفتن زمینه های انعقاد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. همچنین نظام حقوقی رودخانه های بین المللی و رودخانه اروند رود در یک سیر تاریخی بررسی شده است. انگیزه تحقیق آن است که عراق شروع جنگ را با ادعای حاکمیت مطلق بر اروند رود آغاز نمود و قرارداد 1975 را باطل اعلام کرد و پایان مخاصمات هم تحت شرایطی با به رسمیت شناختن قرارداد 1975 پایان یافت. از آنجایی که بیشتر مسائل تنش زا بین ایران و عراق متاثر از ژئوپلیتیک و میراث تاریخی دو کشور است و آسیب پذیری عمده عراق جغرافیایی سیاسی دشوار و محدودیت دسترسی به این کشور به سواحل دریاهای آزاد است که برای بررسی این جغرافیایی دشوار عراق و نگاهی که به اروند رود در طی تاریخ داشته و توجیه که ایران به رودخانه مرزی اروند رود دارد منجر شد که در این راستا 3 فرضیه مطرح گردد که عبارتند از:1- کارکردهای اروند رود را حمل و نقل آبی و ایفای نقش مرزی آن تشکیل می دهد.2- شکل گیری دیدگاههای متعارض و مشترک دو کشور متاثر از نیاز هر دو کشور به اروند رود بعنوان راه آبی و تامین امنیت و کیفیت ادعا نسبت به آن می باشد. 3- کیفیت نگرش دو کشور به اروند رود بر شکل گیری روابط خصمانه بین دو کشور تاثیر داشته است. روش تحقیق توصیفی-تحلیل با رویکرد تاریخی و اسنادی انجام گرفته و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و جمع آوری اطلاعات از فرمانداری های آبادان و خرمشهر، بنادر و کشتی رانی، وزارت کشور و وزارت امور خارجه بوده است. در نهایت فرضیات مطرح شده مورد تایید قرار گرفته و مشخص گردید عامل اصلی تنش و جنگ بین ایران و عراق کیفیت نگرش و ادعای دو کشور نسبت به اروند رود می باشد.

نظام سیاسی حاکم بر کشور ایران دارای ساختار متمرکز و بسیط است . این ساختار با توجه به تنوع جغرافیایی سرزمین ایران، توانایی لازم را برای فراهم نمودن توسعه پایدار و برقراری عدالت اجتماعی و جغرافیایی در کشور را ندارند. در حال حاضر دولت ایران با مشکلاتی نظیر توسعه ناهمگون، بوروکراسی اداری، وابستگی به جهان خارج، موقعیت پیرامونی در ساختار نظام جهانی اتکا به درآمدهای نفتی و واگرایی های ناحیه ای و قومی روبروست.