حزب توده در سال 1320ش/1941م، توسط بعضی از اعضای باقیمانده از گروه دکتر ارانی تأسیس شد، اهداف، مرامنامه و برنامه های خود را مشخص کرد و با توجه به فضای باز سیاسی بعد از شهریور 1320ش/1941م، به فعالیت پرداخت. یکی از مهمترین اقدامات حزب، نفوذ در بین کارگران و تشکیل اتحادیه های کارگری در نقاط مختلف کشور بود. در فاصله سالهای 1320-1324ش/1941-1945م، این حزب در خوزستان دست به تشکیل اتحادیه زده و تعدادی از جنبشهای کارگری را سازمان داد. مهمترین فعالیت حزب در 23 تیر 1325ش/1946م، ترتیب دادن اعتصاب بزرگ کارگران صنعت نفت خوزستان بود. پس از آن کم کم نشانه های انشعاب در حزب ظاهر شد که به دنبال آن فعالیت حزب کم شده تا اینکه پس از بهمن 1327ش/1948م، و تیراندازی به شاه، حزب توده غیر قانونی اعلام شد. در جریان ملی شدن صنعت نفت حزب توده به مخالفت با مصدق برخاست و در 23 تیر 1330ش/ 1951م، اعتصاب بزرگی ترتیب داد. تا اینکه بعد از کودتای 28 مرداد فعالیت حزب توده متوقف و سازمانهای حزب یکی پس از دیگری کشف و منحل گردید و اعضای آن دستگیر شد. در این پژوهش به بررسی عملکرد حزب توده در بین کارگران و تشکیل اتحادیه های کارگری وابسته به حزب توده در استان خوزستان می پردازیم.