چنانکه از عنوان «معجز احمد و قضایاه الصرفیه بین المتنبی و المعری مع ترجمه النصف الاول من الجزء الاول» این پایان نامه بر می آید، محور اصلی تحقیق ، بررسی مسائل صرفی و ترجمه ی نیمه اول از جلد اول کتاب«معجز احمد»می باشد که خود شرح اشعار متنبی توسط ابوالعلاء معری است. واضح و روشن است که مقام و منزلت علمی و ادبی این دو شخصیت، بر اهل علم و ادب پوشیده نیست، و این شهرت، در کنار نبود نوعی مطالعه ی صرفی بر این کتاب – با صرف نظر از ترجمه ی آن – ما را بر آن داشت که این کتاب را مورد بررسی قرار دهیم، و مباحث تحقیقی خود را پس از مقدمه در چهار فصل دسته بندی کنیم : فصل اول: به زندگی نامه ی شاعر در دوره ی اول ( از بدو تولد تا قبل از ورود به زندان ) اختصاص داده شد، چرا که بر این باوریم که اشعار هر شاعری، انعکاسی از روحیات و احساسات وی، و پژواکی از شرایط زندگی روزمره ی وی است،و از این نگاه بود که سه محور اصلی( اصل و نسب وی، میزان تأثیر پذیری از نهضت قرامطه، اسباب و عوامل افتادن وی به زندان) در معرض بحث واقع شد. در فصل دوم به بررسی اشعار وی پرداخته و تحلیل مضامین آن را اساس بحث قرار داده شد، هر چند که علاوه بر آن، ویژگیهای دیگری هم مطرح شد. در فصل سوم آن دسته از مسائل (پدیدارهای) صرفی را ارائه شد که هر دو شخصیت، به طور مشترک به آن پرداخته ،و هم در ابیات و هم در شرح ذکر شده اند. و آخرین فصل را در ترجمه آورده، و در پی آن با قید مهمترین نتایج بر آمده از تحقیق، مباحث به پایان می رسد و این نتایج عبارتند از: اغلب مورخین بر این باورند که متنبی از طبقات فرودین جامعه بوده و این مساله تاثیری ویژه بر سلوک و رفتار وی نهاده، و درونمایه های شعری اش را رنگی خاص می بخشد.غزل در نزد متنبی رابطه ی تنگاتنگی با مدح دارد چرا که معمولا آن را در ابتدای قصاید مدح به کار می گرفت، هر چند که وی توجه چندانی به زن نداشته است.ملاحظه شد که معری اهتمام قابل توجهی به تفسیر و تحلیل مسائل صرفی اشعار متنبی دارد، همچنانکه مشاهده شد وی در شرح ابیات از روشی تکاملی پیروی می کرد که بر پایه ی شرح بیت از جنبه های مختلف ( لغوی ، صرفی ، نحوی ،ادبی) استوار می شد. با مطالعه آراء معری در کتاب معجز احمد امکان تعیین مکتب صرفی وی (بصری یا کوفی) حاصل نشد. پیشنهاد: نظر به اینکه ترجمه و بررسی مسائل صرفی در این پایان نامه محدود به نیمه اول جلد 1 کتاب معجز احمد بوده، شایسته است که در تحقیق های بعدی چنین عملی نسبت به بخش های دیگر کتاب صورت گیرد.