چکیده شرح غزلیات سعدی رساله ای است در راستای شناخت و معرفی یکی از ستون های استوار و قله های رفیع زبان و ادب فارسی سعدی شیرازی و از آن جا که تکوین، تحول و تکامل غزل فارسی در ایران با زبان غزل سعدی هویتی ماندگار یافته است؛ ناگزیر از شناخت و معرفی وی می باشیم. این رساله دربرگیرنده پنج فصل اصلی است. در فصل اول؛ درآمد و کلیات مورد بررسی قرار گرفته که خود دربرگیرند? مروری بر تحقیق های پیشین، ضرورت تحقیق، روش تحقیق و بررسی نسخه های کلیات سعدی به تصحیح فروغی، یغمایی و یوسفی است. در فصل دوم کوشیده شده است تا پس از بررسی ضرورت آشنایی با زبان شاعر به منظور شناخت و درک دقیق آثار و افکار سعدی و شناخت نبوغ شاعری و تبیین هندس? زبانی او در غزلیات، ویژگی های زبانی مورد بررسی قرار گیرد و شاخص های مورد توجه وی در زبان غزل همچون بهره مندی از زبان تمثیل و اشاره، تکرار در غزل، شگرد عبارات و افعال سلبی در زبان خاص وی و .... مورد بررسی قرار گیرد. فصل سوم این رساله در پیوند با ساختار معنایی در غزل سعدی است. بررسی شاخص هایی چون توصیف در غزل، تبیین وحدت مطلب، تامل حکمی در پدیده ها.... در فصل چهارم مبانی مشترک و محوری در غزل های سعدی همچون عشق؛ حالات و ویژگی های آن، عقل و عشق و رابطه آن دو و نیز دیدگاه سعدی نسبت به این مقوله، نظربازی و جمال پرستی سعدی و سماع از دیدگاه سعدی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در پایان این فصل نیز به نتیجه گیری از کلیه مباحث پرداخته شده و شاخص های مهم اندیشه و زبان سعدی در غزلیات مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم، غزلیات سعدی ـ بر اساس آن چه که در روش تحقیق آمده ـ شرح و تحلیل شده است. در پایان این فصل نیز نمایه هایی از استعارات، تشبیهات و اضافات تشبیهی، کنایات، مجازها، وزن عروضی و نمایه موضوعی غزلیات سعدی همراه با نمودار آماری ارائه شده است.

فرصت شیرازی با بهره جستن از علم و تجربه ی سالیان عمرخود دبستان الفرصه را خلق کرده و در خلق اثری ارزنده و ماندگار از تلمیح و تمثیل به عنوان ابزاری کلیدی استفاده برده است، هر چند از نظر کمیت میزان تمثیل در دیوان وی نسبت به تلمیح در سطح بسیار پایین تری قرار دارد اما وی هنرمندانه و به خوبی از تمثیلات در اشعارش استفاده کرده است. در پایان نامه موجود پس از تعریف و تشریح این دو آرایه ادبی به تلمیحات و تمثیلات دیوان فرصت پرداخته شده و با توجه به آن که تلمیح شامل آیات و احادیث، اساطیر، داستان ها و رویدادهای تاریخی، فرهنگ و باورها و عقاید، نجوم و طب و ضرب المثل ها است، ابیات دارای تلمیح تقسیم بندی و به تفصیل توضیح داده شده و سپس تمثیلات موجود در دیوان بررسی شده اند در بخش پایانی نیز به شرح اعلام جغرافیایی و شخصیت ها پرداخته شده است.