نام پژوهشگر: سیدمحمدباقر حجتی

بررسی مفاهیم عرش، کرسی، لوح، قلم در قرآن بر اساس تفاسیر الکشف و البیان، التبیان، الدرالمنثور و نور الثقلین
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی - پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی 1391
  حمیده ایزدی یزدان ابادی   سیدمحمدباقر حجتی

قرآن سرشار از مفاهیم نغز لغوی و عقلی است که از جمله ی آن ها، مفاهیم عرش و کرسی و همچنین لوح و قلم است. در این که واژگان عرش و کرسی و همچنین لوح و قلم بیانگر یک واقعیت‏اند یا دو واقعیت، و اینکه در هر دو صورت معنای آن دو چیست، از دیر باز گفتگوهایی انجام شده و نظریاتی مطرح شده است. در این پژوهش چهار مفهوم عرش، کرسی، لوح و قلم در چهار تفسیر الکشف و البیان، التبیان، الدرالمنثور و نورالثقلین بررسی شد، همچنین آراء و نظرات گوناگون و مباحث مرتبط با این مفاهیم مطرح گردید، اما نتیجه آنچه بدست آمده این است که: در عالم معنا همانند عالم مادّه، مراتبی برای تحقق اراده‏ی الهی مقدور شده است، عرش، مقام ویژه‏ی حضرت حق‏تعالی است که محل صدور بالاترین مراتب فرامین اوست، عرش بالاترین درجه فرمان‏روایی و و حاکمیت مطلق و محل صدور احکام قطعی است؛ هر فرمانی از عرش به مرتبه‏ی کرسی راه یابد، در دسترس پیامبران قرار می‏گیرد و از آن‏جا به انسان‏ها ابلاغ می‏شود. مقام آمریت یا ربوبیت خدا، «عرش». خوانده می‏شود چون خزائن همه آنچه که در عالم طبیعت هست، در عالم ملکوت می‏باشد ونیز سر رشته همه‏ی حوادث و پدیده‏ها و حرکات عالم ماده در عرش است، زمام امور عالم طبیعت، در عرش متمرکز شده است. و کرسی مرز میان عالم معنا و عالم طبیعت است، به عبارت دیگر، مرزی است که باطن هستی را به ظاهر آن پیوند می‏دهد. می‏توان گفت: عرش مقام قانون‏گذاری است و کرسی مقام اجرا، عرش، تدبیر دو عالم ملکوت و طبیعت است و کرسی اداره‏ی عالم طبیعت. در ارتباط بین مفاهیم عرش و کرسی و لوح و قلم در عالم معنا می‏توان گفت: لوح و قلم در عالم معنا در خدمت عرش و کرسی در جهت اجرای فرامین پروردگار در اداره‏ی امور جهان هستی است.

عوامل موفقیت در دنیا از نگاه قرآن و روایات
پایان نامه سایر - دانشکده علوم حدیث 1391
  محسن یوسفی   سیدمحمدباقر حجتی

یکی از مسائلی که همواره فکر و رفتار همگان را به خود مشغول کرده است مسأله ی موفقیت و شکست بشر در عرصه ی زندگی فردی و اجتماعی در دنیا است . به موفقیت و عوامل آن در جوامع بشری از زوایای گوناگون پرداخته شده است و انسان امروزی با تعریفی که از این مقوله در ذهن خود دارد به دنبال عوامل کسب موفقیت در زندگی است . اما موفقیت از منظر دینی ، مقوله ای است که علی رغم اهمیت بالای آن در مباحث تربیتی – اجتماعی ، از جهاتی مغفول مانده است . برای پرداختن به این موضوع و کشف عوامل موفقیت فردی و اجتماعی از منظر دینی ، باید ابتدا به منابع اصلی دین اسلام یعنی قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام رجوع کنیم و بنگریم که شارع مقدس ، در اصلی ترین منبع اسلام یعنی قرآن کریم ، چه عواملی را به منزله ی مقدمات و شرایط لازم جهت موفقیت انسان در زندگی دنیا ذکر کرده است تا انسان طالب موفقیت با فراهم آوردن آن مقدمات ، به موفقیت برسد . لذا در این تحقیق ، عوامل رسیدن به موفقیت فردی و اجتماعی در دنیا مورد کنکاش قرار می گیرد ، به این صورت که ابتدا آیات قرآن کریم را به عنوان مبنا گرفته ، آنگاه با تدبر در این آیات و رجوع به تفاسیر و روایات مربوطه به تبیین آن پرداخته می شود و در نهایت سعی در ارائه الگوی نظام مند می شود . مسأله ی اصلی این تحقیق همان کشف روابطی است که بین اعمال ما و عکس العمل های وعده داده شده در قرآن است . ابعاد این تحقیق از حیث اثر گذاری در زندگی ، همانطور که واضح است بسیار گسترده است و تمام اعمال انسان را در بر می گیرد

بررسی افزوده های تفسیری درترجمه های تفسیری جزء29قرآن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم قرآنی تهران 1390
  عبدالاحد فضلی   سیدمحمدباقر حجتی

باتوجه به آنکه ترجمه ی قرآن، مخالفان مشهور و زیادی داشته است، اما برحسب نیاز ونیزبه خاطرابلاغ پیام الهی به ملل مختلف و براساس قاعده ی اصولی « الضَّروراتُ تُبیحُ المَحظُوراتِ»، قرآن به زبانهای مختلف ترجمه گردیده است و سبک بیانی قرآن به گونه‏ای است که ارائه ی معانی و مفاهیم ژرف آن جز با افزودن عبارت‏های تفسیری مقدور نیست و چاره‏ای از اعمال تغییرات دیگر وجود ندارد. از این رو با همه ی تلاشی که نویسندگان و مترجمان نموداند، بازهم پاسخگوی خوانندگان نیست. دلیل این امر وجود آیات مجمل در قرآن کریم است. آیات مجمل آیاتی است که دلالت شان روشن نمی‏باشد و فهم معنای آنها نیازمند تفسیر است. اسباب اجمال را اموری همانند: وجود الفاظ مشترک، حذف برخی واژه‏ها، نامشخص بودن مرجع ضمیر، کاربرد الفاظ غریب، تقدیم و تاخیر، و وجود چند احتمال در معنای آیه می داند. افزون بر این، فهم معنای برخی آیات تنها با دانستن شأن نزول یا فضای نزول آنها میسر است. بی شک افزودن همه این امور به ترجمه قرآن آن را از شکل رایج ترجمه خارج کرده و به تفسیر نزدیک می‏سازد که مترجمان در این زمینه ، ناگزیرازگنجاندن افزوده هایی نمایان و یا اشراب شده در متن ترجمه بوده اند، که اغلب با استناد به تفاسیر و یا کتابهای سبب نزول و یا مباحث کلامی و اصولی و...انجام گردیده است ودر این جاست که نیاز به تحلیل و تطبیق عبارات و جملات افزوده در این ترجمه ها و سنجش میزان انطباق آنها با آراء مشهور، احساس گردید