بررسی ابلیس، تصویرها، نمودها، جایگاه و ویژگی هایش، در حوزه ی ادیان و با تأکید بر قرآن و نیز نزد عرفا و تعامل و گفتگوی او با عارفان در برخی از متون عرفانی مسائلی است که در این رساله بدان پرداخته شده است. غرض از این تحقیق، بدست دادن چشم انداز تازه ای از ابلیس است، زیرا شیطان در ادب عرفانی جایگاه ویژه ی داشته و نظریات ظاهراً متناقضی پیرامونش وجود دارد. از آن جا که حضور ابلیس در ادبیات عرفانی پررنگ است و دفاعیات نسبتاً گسترده ای از او صورت گرفته، این پژوهش می تواند جایگاه درخشان ابلیس و تأثیرگذاری او بر متون عرفانی را روشن تر کند، و نیز تجارب عرفانی، تعامل عرفا با وی، زمان و مکان گفتگوها، تصویر ابلیس، قدرت و ضعف او و نیز عناصر داستان در این مناظرات را بهتر تبیین نماید.روش تحقیق، کتابخانه ای می باشد که، پس از شناسایی منابع معتبر در ارتباط با موضوع، فیش برداری و سپس تحلیل و تألیف گشته است. نتیجه ی بدست آمده نشان می دهد که، برخی از عرفا با ابلیس مناظراتی داشته اند، و بسیاری از گفتگوها در زمانِ بی زمانی و در مکانِ بی مکانی صورت گرفته است. زبان مناظرات ساده و خالی از صور خیال اما، آهنگین و زیبا و بارعایت کامل اصول نحوی می باشد. برخی از این مناظرات شبیه حکایات قدیمی است؛ عناصر داستان در آن ها قوی نیست زیرا هدف نویسنده داستان پردازی، آن هم به شیوه ی امروزی نبوده است.