جهت توصیف خاک های آلوده به هیدروکربن ها و فلزات سنگین، اندازه گیری فعالیت بیولوژیکی خاک به عنوان شاخص مناسبی از درجه آلودگی خاک مطالعه شد. نمونه برداری از یک میدان نفتی در غرب ایران انجام شد. این میدان به طور طبیعی به علت ریخت و پاش های مواد نفتی در طول عملیات حفر و بهره برداری چاه های نفت و همچنین عملیات انتقالی از طریق خطوط انتقال در معرض آلودگی محیطی و از جمله آلودگی خاک قرار داشت. به این منظور نمونه برداری از فواصل نزدیک به چاه نفتی با حداکثر آلودگی نسبی آغاز و در فواصل دور تر در قالب طرح شبکه ای ادامه یافت. نمونه ها به واسطه آزمون های فیزیکوشیمیایی، شیمیایی و بیولوژیکی ارزیابی شدند. آزمون های شیمیایی مقادیر ماده نفتی (بیتومین) را در خاک ها از 12/0 تا 99/2 میلی گرم در کیلوگرم خاک خشک، مقادیر نیکل (ni) را از 32تا 8/136 و کادمیم (cd) را از 0 تا 4 میلی گرم در کیلوگرم خاک خشک نشان دادند. فعالیت آنزیم اوره آز و بیوماس میکروبی کربن به حضور فلزات سنگین حساس بودند. به طوری که فعالیت آنزیم اوره آز (uaaa) از صفر تا 9/2 میلی گرم آمونیاک در 100گرم خاک خشک و بیوماس میکروبی کربن خاک (smbc) از 0 تا 28/3 میلی گرم کربن در 100گرم خاک خشک در خاک های منطقه در پاسخ به درجات مختلف آلودگی خصوصاً آلودگی فلزی متغیر بودند. در این میان نقش عوامل خاکی مانند phو ece و همچنین شاخص های رسوبی از جمله رس، کربن آلی و ماده آلی در کنترل روند آلودگی در خاک حائز اهمیت بود. آزمون های pca (آنالیز های مولفه ای پایه ای)، حاکی از همبستگی مسقیم و بسیار قوی ni و cd و همچنین uaaa و smbcدر منطقه بودند. از طرف دیگر همبستگی های منفی و بسیار قوی در منطقه برای smbc و ni و همچنین uaaa و cd به تأیید رسید. در نهایت طرح درون یابی و پیش بینی مقادیر نامعلوم با استفاده از روش کریجینگ و در قالب نقشه های پهنه بندی به طور واضح کاهش مقادیر مشخصه های آلودگی و افزایش مقادیر شاخص های میکروبی را با افزایش مسافت از مراکز آلودگی نشان داد.