در این بررسی سعی شده تا با تکیه بر منابع و اسناد موجود پرتوی بر اصلاحات و اقدامات اجتماعی و فرهنگی عباس میرزا افکنده شود. در این پژوهش به روی کار آمدن قاجارها و قدرت گیری آقامحمدخان و سپس به سلطنت رسیدن فتحعلی شاه پرداخته شده. همچنین ضمن پرداختن به چگونگی شکل گیری سلطنت قاجارها و روی کار آمدن فتحعلی شاه، تحولات اجتماعی و فرهنگی دوران عباس میرزا مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. ضمنا در این رساله سعی شده تا ریشه این حرکت را که به علت وقوع دو جنگ با روسیه تزاری بوده است، تبیین گردد و نیز به روابط عباس میرزا با فتحعلی شاه و انتصاب او به عنوان ولیعهد و فرمانده کل نیروهای مدافع ایران در برابر روسیه پرداخته شده و این که چگونه او به همراه وزاری کاردان و لایق خود یعنی میرزا عیس و ابوالقاسم قائم مقام فراهانی پی برد که با آن وسایل ساده و ابتدایی ارتش ایران در آن زمان قادر نخواهد بود تا در برابر ارتش مجهز روسیه کاری از پیش ببرد و جلوی تجاوزات آنها را به ایران بگیرد مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته، در این پژوهش اعتقاد بر این است که به همین منظور وی برای جلوگیری از تصرف سرزمین های ایران در برابر بیگانگان متوجه شد که راهی ندارد جز اینکه به همان وسایل و ابزار ملل متمدن مجهز شود. در نتیجه وی شروع به یکسری اصلاحات در زمینه های مختلف در ایران نمود. از جمله در زمینه چاپ و چاپخانه، انتشار روزنامه، ترجمه کتاب، اعزام محصل به فرنگ، دعوت از خارجیان برای اسکان در ایران و مهمتر از همه اصلاحات در زمینه نظامی نمود. او در این اصلاحات بیش ترین تمرکز خود را به زمینه نظامی معطوف کرد. هر چند عباس میرزا نتوانست در این خصوص توفیق زیادی حاصل نماید، لیکن اقدامات وی زمینه های رشد و بیداری را در ایران فراهم آورد و نام وی را به عنوان آغازگر و سلسله جنبان جنبش اصلاحات در تاریخ معاصر ایران ثبت کرد.