اهمیت ثبت و بررسی گویش ها از آنجاست که، زبان و گویش هر جامعه تشکیل دهنده بخشی از فرهنگ و هویت آن جامعه است. در مورد دو گونه زبانی سیرجان و پاریز آنچه پیش از این صورت گرفته، منحصر به تهیه و گردآوری تعدادی واژه نامه است. این پژوهش نخستین تلاش در بررسی زبان شناختی این دو گونه زبانی است، بدین منظور پس از ضبط و گردآوری صحبت های گویشوران بومی سیرجان و پاریز و بررسی آنها، اطلاعات به دست آمده در سه بخش دسته بندی و تدوین شد. فصل اول با عنوان بررسی آواشناختی و واج شناختی به بررسی واکه ها و همخوان های این دو گونه زبانی و تعیین آنها از طریق جفت های کمینه می پردازد. بررسی واج گونه ها، واکه های مرکب، تکیه، فرآیندهای آوایی و... از دیگر مباحث این فصل می باشد. همچنین در این فصل در مبحثی با نام «گونه جدید و گونه اصیل» (در مورد آن در مبحث 1ـ5 توضیح داده شده است) تفاوت های همخوانی و واکه ای موجود در این دو گونه زبانی ارائه شده است. در فصل دوم با عنوان صرف (ساخت واژه) به مطالب و مسائل مربوط به واژه، شناسایی ساختمان و ساختار واژه ها و بررسی و استخراج برخی قواعد واژه سازی پرداخته می شود. بررسی فعل و انواع آن در این دو گونه زبانی، آخرین مبحث فصل دوم است. فصل سوم نحو (ساخت جمله) نام دارد و به بررسی جمله و ویژگی های آن در این دو گونه زبانی می پردازد. در پایان بخشی با عنوان پیوست ها افزوده شده که در آن تعدادی ضرب المثل ـ که یقیناً همه آنها مختص به این دو گونه زبانی نیستند ـ و واژه نامه تهیه و ارائه شده است.