چکیده: این مطالعه به منظور بررسی تاثیر استفاده از عصاره ی الکلی گیاه سرخارگل، ویتامین e و داروی گیاهی ایمونوفن ((immunofin® در جیره غذایی بر عملکرد، ویژگی های کیفی تخم مرغ، برخی متابولیت ها و شمارش سلول های سفید خون و پاسخ ایمنی هومورال و سلولی مرغ های تخم گذار انجام گرفت. در این آزمایش 240 قطعه مرغ تخم گذار لوهمنlsl-lite)) در سن 81-71 هفتگی به طور تصادفی بین 40 قفس توزیع شدند، به شیوه ای که میانگین وزن بدن(gr082/0±1450) و متوسط تولید مرغان(862/7 ±059/80) بین قفس ها توزیع یکنواخت داشت. تعداد هشت جیره ی غذایی همسان به لحاظ انرژی و پروتئین (انرژی متابولیسمی: 2720 کیلوکالری بر کیلوگرم و پروتئین خام: 58/14%) مطابق با جداول احتیاجات غذایی لوهمن تنظیم شد. عصاره ی سرخارگل، ویتامین e و ایمونوفن و مخلوطی از این مواد در جیره غذایی مرغان تخم گذار وارد گردید. در طول دوره آزمایش مطابق توصیه ی نژاد مربوطه خوراک به میزان 120 گرم به ازای هر پرنده در روز محاسبه و در اختیار قرار داده شد. این مطالعه در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت بطوریکه برای هر گروه آزمایشی تعداد 5 تکرار و برای هر تکرار 6 قطعه مرغ در نظر گرفته شد. اعداد بدست آمده با استفاده از نرم افزار آماری sas با رویه glm تجزیه و تحلیل آماری شدند و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن انجام شد. در این مطالعه افزودنی های خوراک تاثیری بر میزان مصرف خوراک پرنده ها نداشتند. نتایج آزمایش در کل دوره بیانگر اختلاف معنی داری در بازده غذایی، درصد تولید، توده تخم مرغ و وزن تخم مرغ بین گروه های آزمایش بود، بطوریکه بهترین بازده غذایی در گروه دریافت کننده ایمونوفن + سرخارگل مشاهده شد. همچنین گروه حاوی ایمونوفن بالاترین درصد تولید و توده تخم مرغ و گروه دریافت کننده ی ویتامین e بیشترین وزن تخم مرغ را داشتند. همچنین اختلاف معنی داری بین گروه های آزمایشی به لحاظ ویژگی های کیفی تخم مرغ بجز واحد هاو، شاخص زرده و رنگ زرده مشاهده نشد، بطوریکه در قسمت شاخص زرده گروه های ایمونوفن+ ویتامینe و ایمونوفن+ سرخارگل+ ویتامینe بیشترین مقدار و گروه های دریافت کننده سرخارگل و ایمونوفن+ سرخارگل+ ویتامین e به ترتیب بالاترین رنگ زرده و واحد هاو را داشتند. غلظت لیپوپروتئین ldl پلاسما، کلسترول، تری-گلیسرید، پروتئین کل، گلوکز و نیز شمارش افتراقی گلبول های سفید خون تحت تاثیر استفاده از افزودنی ها در جیره ی غذایی قرار گرفتند، بطوریکه در مورد ldl، کلسترول و تری گلیسرید و پروتئین کل گروه حاوی ایمونوفن+ ویتامین e بیشترین مقدار را داشت. همچنین بیشترین مقدار گلوکز در گروه دریافت کننده ایمونوفن+ سرخارگل+ ویتامینe مشاهده شد. نتایج بدست آمده از شمارش گلبول های سفید نیز بیشترین مقدار هتروفیل را در گروه حاوی ایمونوفن+ سرخارگل+ ویتامین e وگروه دریافت کننده ایمونوفن+ ویتامین e بیشترین مقدار لنفوسیت و ایئوزینوفیل نشان دادند. گرچه پاسخ ایمنی سلولی بین گروه های آزمایشی اختلاف معنی داری نداشت، ولی به لحاظ پاسخ ایمنی هومورال منجمله تیتر آنتی بادی علیه عامل مولد بیماری نیوکاسل، ایمونوگلوبولین g انسانی و گلبول قرمز گوسفندی در روزهای 7 و 28 پس از تزریق مشاهده شد، بطوریکه گروه حاوی داروی گیاهی ایمونوفن بالاترین میزان تیتر را نشان داد. بطور کلی نتایج آزمایش نشان داد که گروه دریافت کننده ی ایمونوفن از نظر عملکرد و پاسخ ایمنی بهترین پاسخ را در مقایسه با سایر گروه ها داشت. کلمات کلیدی: عصاره ی سرخارگل، ایمونوفن، ویتامین e، مرغان تخم گذار، پاسخ ایمنی، عملکرد