آیت الله العظمی سیدمحمدهادی میلانی را باید یکی از مهمترین مراجع تقلید پس از درگذشت آیت الله بروجردی نامید که مواضع و آرای سیاسی و اجتماعی اش مورد توجه قشرهای مختلف جامعه بود. میلانی در آن زمان مقبول روشنفکران و نواندیشان دینی بود و به دلیل روحیه میانه رویی که داشت، جذابیت های متنوعی را از خود نشان می داد. آیت الله میلانی ضمن حضور در حرکت های سیاسی و ایجاد رابطه با همه اقشار مردم و گروه ها به خصوص روشنفکران دینی و حمایت از حرکت های نوین مذهبی و نگرش نو به مسائل دیرین،به تدریس فقه و اصول و پرورش شاگردان برجسته و تأسیس مدارس دینی می پرداخت.او به ایجاد الفت و سازش میان علوم حوزوی و علوم جدید گرایش داشت. میلانی در تماس با چهره های برجسته جهان اسلام مثل شیخ محمود شلتوت و مراکز علمی اهل سنت مثل دارالتقریب بین المذاهب اسلامی بود. او حوزه را به آشنایی با اوضاع جهانی و آمادگی برای پاسخ گویی به مقتضیات زمان و مکان و نیاز های روز نسل جوان و تحصیل کرده تشویق می کرد. آیت الله سیدمحمدهادی میلانی در سالی وارد مشهد شد که نیروهای هوادار دکتر مصدق نفوذ بالایی در میان قشر مذهبی شهر داشتند. استاد محمد تقی شریعتی و طاهر احمد زاده به عنوان دو چهره اصلی سیاسی – مذهبی شهر، نقش بسیار مهمی در جذب جوانان و جلوگیری از گسترش افکار مارکسیستی ایفا می کردند. روحیه میانه رو و فرهنگ دوست میلانی که حاصل شش دهه حضور وی درعراق بود، کمک زیادی به تحکیم روابط او با نواندیشان دینی می کرد. به این ترتیب بیت آیت الله میلانی به مرکز نیروهای فعّال و جوانان مذهبی بدل شد. طرفداران آیت الله میلانی بیشتر از طبقه تحصیل کرده و روشنفکر و از اعضای انجمن های مختلف مذهبی از جمله کانون نشر حقایق اسلامی، جامعه تعلیمات اسلامی و انجمن اسلامی دانش آموزان و دانشجویان بودند. عموم وعاظ برجسته و علمای طراز اول شهر در هر خط و بینشی که بودند فضایل علمی و جایگاه بلند دین و دانش او را می ستودند و از حیث فقاهت او را از نوادر تاریخ فقه شیعه و از علمای طراز اول جهان تشیع می دانستند.آیت الله میلانی از دوره نهضت ملی که روشنفکران مذهبی به دنبال محملی شرعی برای رفتار سیاسی و اجتماعی خود بودند با برخی از چهره های سیاسی مرتبط بود و از حمایت معنوی خود به آنان دریغ نورزید. وی بارها با صدور اعلامیه و اقدامات مناسب و اعلام مخالفت ها در مقابل قوانین مغایر اسلام و مصالح مسلمین ایستاده و به دستگاه هیأت حاکمه ایران، هشدار داده بود.از جمله وی در جریان لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی با پیام ها و بیانیه های متعدد به افشاگری اهداف ضد اسلامی رژیم پرداخت و در بیانیه ای که در آبان 1341 خطاب به اسد الله علم منتشر نمود این لایحه را به شدت محکوم کرد. میلانی در فرایند رویداد های منتهی به قیام 15 خرداد و پس از دستگیری امام با مهاجرت به تهران به مبارزه علنی رونق بخشید. او از کسانی بود که مرجعیت امام خمینی را تاکید کرد تا مانع از صدور احکام سنگین از جمله اعدام بر ضد امام شود.آیت الله میلانی پس از بسته شدن فضای سیاسی کشور در چند سال پایانی عمر خود در عین رعایت احتیاطات لازم، تلاش هایی در جهت برقراری ارتباط با انقلابیون داشت و در مواقع لزوم آنها را یاری می کرد. وی در این مدت نامه نگاری هایی با آیت الله طالقانی داشته و از موقعیت خود برای تخفیف مجازات زندانیان سیاسی بهره می گرفت. همچنین او ارتباطات خود را با امام خمینی که به نجف تبعید شده بود، قطع نکرد و مکاتباتی با وی داشته است. در خرداد 1346 با انتشار اعلامیه ای درباره جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل با اعراب مسلمان اظهار همدردی کرد و به همین دلیل از سوی ساواک تهدید شد. در همین سال در جریان جشن تاجگذاری به خاطر تبریک نگفتن به شاه، گذرنامه ایشان صادر و دستور خروج وی از ایران داده شد ولی به خاطر ملاحظه نفوذ معنوی اش، رژیم از تصمیم خود منصرف شد. همچنین آیت الله میلانی پس از شهادت آیت الله سعیدی در 24 خرداد 1349 به منظور تجلیل از وی درس خود را تعطیل کرد و به عزاداری پرداخت. اما با این وجود رادیکالیسم موجود در فضای آن روزگار سبب می شد که سطح انتظارات از مراجع تقلید فراتر رود. انقلابیون انتظار داشتند که مرجعیت شیعه حضور فعال تری در صحنه داشته باشد و از میانه روی بپرهیزد. این مسأله باعث شد در مقاطع مختلف تاریخی شاهد بروز چالش میان بخش هایی از جامعه با میلانی شویم. اما بررسی اسناد ساواک و خاطرات شفاهی فعالان سیاسی و حوزوی آن روزگار نشان می دهد که آیت الله العظمی میلانی علی رغم منش محتاطانه ای که در ظاهر داشت، در مبارزات علیه رژیم شاه نقش ایفا می کرده است و همین رویه آیت الله میلانی سبب شده بود که وی به شدت زیرنظر باشد و حتی گاهی نیز از سختگیری های شدید دستگاه های امنیتی شاکی شود.اما باید تاکید کرد که منش مبارزاتی میلانی به طور کلی منش مسالمت آمیز بود و از رادیکال شدن مبارزه رضایت نداشت. در هر صورت بعد از رحلت آیت الله میلانی، حوزه مشهد نیز دچار کمبودهایی شد. اسناد ساواک نشان می دهد که برخی از طلاب مشهد نیز پس از میلانی تصمیم به مهاجرت به قم گرفتند. از این رو شاید بتوان میلانی را از واپسین مراجع تقلید بزرگ شیعه مستقر در مشهد دانست که در حیات سیاسی اجتماعی این حوزه نقش چشمگیری داشت

رساله حاضر با عنوان بررسی نقش مقام خلفایی در شکل‎ ‎گیری حکومت صفوی و‎ ‎سیر آن ‏تا دوره شاه عباس اول، تلاشی است جهت کنکاش در علل و عوامل بنیادین ظهور صفویه، ‏حکومتی که توانست پس از‎ ‎نه قرن هویت ملی و مرکزیت سیاسی را برای ایران به ارمغان آورد. از‎ ‎آنجا که حکومت صفویه برخاسته از طریقت وجریان تصوف بود، نقش مقام خلفایی به عنوان یکی ‏از ارکان پویایی و پیشرفت طریقت صفویه حائز اهمیت بسزایی است. در این پژوهش سعی شده تا ‏سیر طریقت از دوره شیخ صفی تا تشکیل کامل دولت صفویه با تکیه بر‎ ‎نقش مقام خلفایی مورد ‏بحث و‎ ‎تحلیل قرار‎ ‎گیرد و‎ ‎نقش و وظایف این مقام در تکامل طریقت وتبدیل آن به نهضت ‏وسپس حکومت بررسی شود.‏ از سوی دیگر رسالت دیگری که این پژوهش دنبال می‎ ‎کند، بررسی نقش وجایگاه این مقام ‏پس از تشکیل حکومت صفوی است، مقامی که در جریان پیشرفت طریقت وظایفش از تبلیغ آیین ‏طریقت، جمع آوری نذورات تا ساماندهی مریدان و پیوند آنها به حرکتهای سیاسی مرشدکامل و ‏فرماندهی نظامی در جنگ ها متغیر بود. پس از تشکیل حکومت صفوی توسط شاه اسماعیل این ‏مقام همچنان در نگاه حکام و دولتمردان صفوی از جایگاهی ویژه برخوردار بود، بطوریکه حکام ‏صفوی جهت تثبیت قدرت خود در مرزهای کشور وبرقراری آرامش در قلمرو خود برتوانمندی-‏های خلفا تکیه داشتند. این مقام درطول دوره صفویه از‎ ‎ماهیت سیاسی مذهبی توامان برخوردار بود، ‏البته بسته به شرایط سیاسی و‎ ‎مذهبی حاکم بر کشور‎ ‎همواره نقش وماهیت متفاوتی از خود نشان ‏داد. بطوریکه در مرحله ای با توجه به حضور مقتدرانه حکام صفوی و از سوی دیگرحضور فعال ‏علمای شیعه ابعاد سیاسی و مذهبی این مقام تحت تاثیر قرار گرفت وخلفا به حاشیه قدرت رانده ‏شدند، ولی به محض تلاطم قدرت در عرصه سیاست و از سوی دیگر با تقویت جریان تصوف، ‏نقش و تاثیر آنها در تحولات سیاسی افزایش یافت.‏

بازتاب انقلاب اسلامی ایران در لبنان، غنی ترین و حساس ترین قسمت از تأثیرات جهانی و منطقه ای انقلاب ایران است. محمل تأثیر انقلاب اسلامی در لبنان به طور طبیعی شیعیان این کشور می باشند. در زمینه تأثیر انقلاب اسلامی بر حزب الله لبنان باید گفت اگر چه تحولات انقلاب اسلامی سهم بالایی در تاسیس و حمایت معنوی از این جنبش داشته و امام خمینی به عنوان رهبر و مرشد و ولی فقیه، الگوی مبارزاتی این جنبش قرار گرفته است، اما آنچه که علاوه بر تاثیر پذیری ایدئولوژیک و سیاسی از مکتب امام ،توانسته حزب الله را به عنوان تشکلی قدرتمند در جامعه لبنان مطرح نماید همانا حفظ هویت ملی، عربی و اسلامی این جنبش در جامعه لبنان بوده است.. حزب الله لبنان در خلال دهه 60 شمسی و (1980) میلادی،متأثر از فضای داخلی لبنان و سیاست های ایران، رویکردی کاملا مبارزه جویانه و انقلابی داشت ؛ اما در اواخر دهه 80 میلادی با قبول قطعنامه 598 از سوی ایران، پایان جنگ عراق و رحلت حضرت امام (ره)،فضای جدیدی بر این جنبش حاکم گشت. مجموعه تحولات ایران و اوضاع جهانی وداخلی لبنان، حزب الله را به سمت واقع گرایی سوق داد که آثاری بر جای گذاشت. حزب الله در آغاز با پیمان طائف به شدت مخالفت ورزید، اما به تدریج از روند مخالفت خود کاست و به همکاری با نظام سیاسی حاصل از پیمان طائف پرداخت. درهمین راستا، راهبرد سیاسی را در کنار راهبرد نظامی در دستور کار خودقرار داد که نتیجه آن اصلاح در کادر رهبری و دست کشیدن از مواضع رادیکال بود، که این امر شناسایی و به رسمیت شناخته شدن حزب الله از سوی دولت و حفظ سلاح در جنوب را در پی داشت. بدین ترتیب حزب الله به مشارکت در نظام سیاسی لبنان پرداخت.

هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش ادبیات مذهبی در جنبش عدالتخواهی ومشروطه مردم تهران می باشد ،فرضیه تحقیق عبارت است از" مفاهیم مذهبی وآثار وگفتارروحانیون شیعه چه نقشی درپیروزی مشروطه خوهان تهران داشته است؟" برای ارزیابی این فرضیه سه بخش تالیف شده است: در بخش اول چارچوب نظری پژوهش براساس متون دینی ، ارائه شده است. ومنظور این است که باورهای مذهبی باعث، تغییر و تحول در محتوای باطنی انسان می شود ودرنهایت این تغییر درونی موجب تغییر و تحول در مظاهر عینی زندگی سیاسی - اجتماعی انسان می شود ودرنهایت ایدئولوژی شیعه به مثابه ی موتور انقلاب مشروطه عمل کرده است.در بخش دوم،به مصادیق، مفاهیم وادبیات مذهبی از جمله: قرآن، احساس تکلیف ،شهادت، مسجد ، منبر،امامت، انتظار ،عاشورا،روضه ومجالس عزاداری ،وتشبیهات مذهبی اشاره شده است. این باورها و نمادها در وجود مردم شیعه مذهب تهران ریشه داشته ورهبران مشروطه برای پی گیری انقلاب مشروطه از این مفاهیم استفاده کرده اند.دراین پژوهش با بررسی ادبیات مذهبی و نشان دادن قدرت برانگیختگی آن ، سعی شده بازتاب و تأثیر آنها در وقایع مشروطه تحلیل ومورد بررسی قرار گیرددر بخش سوم، به نقش نهاد روحانیت به عنوان متولیان مذهب شیعه پرداخته شده است.تمام سطوح روحانیت از طلاب تا مرجعیت درمشروطه ایفای نقش داشته اند و، نقش آنان باتوجه به سخنرانی ها، مکتوبات و اقدامات آنها بررسی شده است. روحانیون با استفاده از روحیه مذهبی مردم و با استناد به آیات و روایات، مردم را به دخالت در مسائل سیاسی و اجتماعی هدایت و ترغیب می کردندهمچنین آنها با به کار گیری قواعد فقه واصول تلاش نمودند تا ثابت کنند که مشروطه مخالفتی با شرع ندارد .

احمد مجدالاسلام کرمانی از روزنامه نگاران مطرح دوره مشروطه است که با اندیشه تنویر افکار عمومی پا در راه مشروطه خواهی و آزاد اندیشی گذاشت و با انتشار 4 روزنامه مهم به خصوص روزنامه ندای وطن در تهران نقش وطن خواهی خود را به خوبی ایفا نموده و با مقالات خود مردم را به مزایای حکومت مشروطه آشنا نمود . این پژوهش به واسطه مطالعه کتاب ها و روزنامه های مجدالاسلام به سرانجام رسید و طی آن سعی شد به مسائلی چون اندیشه های سیاسی مجدالاسلام ، طرز نگاهش به ایران مشروطه و زندگی سیاسی او پرداخته شود . سوالات اصلی این پژوهش حول دو محور : نقش مجدالاسلام در انقلاب مشروطه و اندیشه سیاسی وی مطرح گشت و در راستای این سوالات این فرضیه ها در نظر گرفته شد که مجدالاسلام به عنوان یک روزنامه نگار میانه رو با انتشار 4 روزنامه سعی در تنویر افکار عمومی داشته و با عدم تندروی در مقالاتش به فکر وحدت بیشتر مردم در جهت پیشرفت کشور بوده است . هم چنین با توجه به اینکه مجدالاسلام برای تحقق مشروطه تلاش می کرد لذا می توان گفت او مدل حکومتی مشروطه پارلمانی را در نظر داشت و از چنین حکومتی همواره پشتیبانی می کرده است . حاصل این پژوهش به این جا ختم شد که اگر چه مجدالاسلام به خاطر ارتباطش با بعضی درباریان و نظر مساعدش درباره شاه متهم به منفعت اندیشی و استبداد طلبی شد ولی در واقع وی نه شخصی مستبد بلکه فردی ملی گرا و آزادی خواه بود که حتی در راه آرمانش از تهران تبعید و از حرفه مورد علاقه اش جدا گشت و تا آخر عمر گوشه عزلت برگزید .

خاندان برغانی در زمره ی مهمترین خاندان های تأثیرگذار در حوادث دوره قاجار به بعد می باشند. مهمترین چهره ی روحانی این خاندان ملامحمد تقی برغانی ملقب به شهید ثالث بود، در حاشیه زندگی ایشان و خاندان وی تحولاتی فراوانی به وقوع پیوست که از جمله آنها می توان به منازعات اخباری و اصولی، انشعابات در درون مذهب شیعه و نظایر آنها نام برد. رساله ی حاضر با تأکید بر نقش محوری ملامحمدتقی برغانی ، مهمترین حوادث دینی و سیاسی مرتبط با ایشان را مورد بحث قرار میدهد. روش تحقیق این پایان نامه توصیفی تحلیلی است که بر اساس منابع آرشیوی و کتابخانه ای همراه با تحقیق میدانی صورت گرفته است. پرسش اصلی پایان نامه این است که نقش ملامحمدتقی برغانی و خاندان او در تحولات دینی سیاسی دوره قاجار چه بوده است؟ فرضیه این پایان نامه آن است که برغانی با حکومت مرکزی ایران از یکسو و از سوی دیگر با استعماری خارجی چالش داشت، همچنین ایشان در تحول اوضاع دینی منطقه و حتی ایران طبق شرایط فکری دوره خود؛ نقش اساسی ایفا کرد.

چکیده خلیج فارس یکی از شاهراه های مهم آبی جهان به شمار می رودکه همواره از موقعیت استراتژیکی خاصی برخوردار بوده است. این راه آبی در دوره صفویه، با تسلط ترکان عثمانی بر راه های ارتباطی شرق و غرب، اهمیت روزافزونی پیدا نمود. مسدود شدن معابر آسیای صغیر، اروپاییان را برانگیخت که از راه های دیگری با سرزمین های شرقی ارتباط برقرار کنند. این امر با دور زدن دماغه امید نیک در سال 1488م. توسط بارتلمی دیاز تحقق یافت. راه یابی اروپاییان به اقیانوس هند، و نزدیک شدن آنها به خلیج فارس راه نفوذ آنان را در این منطقه هموار کرد. ورود کشورهای اروپایی به این منطقه و صدور اجازه ی ایجاد تجارت خانه در سواحل و بنادر ایرانی، توسط شاه قدرتمند ایران یعنی شاه عباس، سبب تسلط یافتن آنها در این منطقه، پس از شاه عباس اول گردید. عدم نظارت کافی چانشینان شاه عباس اول و هر چه بیشتر شدن رقابت بین کمپانی های حاضر در منطقه، از یک سو زمینه ی کاهش تسلط حکومت بر منطقه تجاری خلیج فارس و نفوذ هر چه بیشتر فعالیت های اقتصادی این کمپانی ها را فراهم نمود. از سوی دیگر نیز سبب شورش های گسترده ی اعراب سواحل جنوبی خلیج فارس را سبب گردید. پژوهش حاضر بر آن است تا تحولات سیاسی- اقتصادی خلیج فارس در دوره ی افول صفویه را مورد بررسی قرار دهد،که شامل رقابت های موجود میان کمپانی های هند شرقی هلند، انگلیس و تا حدودی فرانسه بود. قدرت گیری و تجاوزات اعراب مسقط به سواحل خلیج فارس موجبات عدم امنیت بنادر و مسیرهای اقتصادی و آشفتگی مناسبات تجاری را به همراه داشت. کلید واژه: خلیج فارس، صفویه، افول، کمپانی های هند شرقی، شاه سلیمان، شاه سلطان حسین

همدان در طول دوره های مختلف تاریخی ازنظرسیاسی وعلمی مورد توجه بوده.ازسال1100 ق.م که نام این شهر(آمادانا)درکتیبه های آشوری نقش بست و اولین دولت ملی در این شهر تشکیل شد،تاکنون درتحولات سیاسی وفرهنگی ایران نقش مهمی داشته است.دردوره باستان باایجاد مرکزاسناد دولت هخامنشیان ومدرسه طب دردوره ساسانیان وحضورحارث بن کلده پزشک معروف درآن مدرسه، جایگاه علمی وفرهنگی همدان رابه نمایش گذاشته است.باورود اسلام به همدان وامارت خاندان عالم- پرور بنی سلمه وعلویان وکتابخانه معروف آنان، همدان باردیگرمورد توجه ارباب فضل ودانش قرار گرفت.می گویندابوتمام شاعرمعروف عرب،کتاب«الحماسه»خودرادراین شهر تألیف نمود.مجالس درس بوعلی ورفت وآمدش به سرای علویان وبعضاًمناظرات ومشاجراتی که وی باعلمای همدان داشت،در تواریخ ثبت شده است.همدان دردوره آل بویه وسلجوقیان به خاطرحضوردانشمندانی چون باباطاهر، ابن لال،صالح بن احمد،ابوالحسین علوی،ابن فارس،ابن حازمی،ابوالعلاءعطار،عین القضات وغیره به قول سیاحان،مرکزدانش وخردومهارت بود.همچنین ورود دانشمندانی ازسایربلادبه همدان،چون عبدالرحمن سلمی،شیخ صدوق،حاکم نیشابوری،خطیب بغدادی،ابن عساکر ودیگران به رشدوگسترش علم دراین شهر کمک زیادی نمود.دردوره سلجوقیان ایجادمدرسه ومراکزعلمی دیگردرهمدان،باعث تحول علمی وفرهنگی دراین شهرگردیدکه ثمره آن،علمایی چون ابن صلاح،ابوالفرج بن الطیب،حافظ جورقانی وخواجه یوسف همدانی است که با نقدهاوشرحهایی که برکتب پزشکی و فلسفی نوشتند وباتربیت شاگردان به فرهنگ وتمدن اسلامی کمک زیادی نموده وباعث جذب علمای سایربلاد به همدان شدند.همچنین دردوره سلجوقیان شاهدحضور زنان درعرصه های علمی وفرهنگی نیزهستیم.یاسمینه سیراوندی وفاطمه بنت ابی سعدومجالس درس آنان وساخت مدرسه توسط مادرسلطان ارسلان شاه سلجوقی ازآن جمله است. کلید واژه: -همدان،آل بویه،سلجوقیان،مراکزعلمی،علماء ودانشمندان.

فرق? اسماعیلیه نزاری شاخه ای از اسماعیلیان می باشد که در طی حدود 171 سال از 483 ه . ق تا 654ه . ق بر منطقه الموت حکمفرمایی کردند اینان از اختلاف و انشقاق در مسئل? جانشینی امام جعفر صادق ( ع ) به وجود آمده است . این مدت طولانی در برگیرند? حکومت حسن صباح و هفت تن از جانشینان اوست که از فتح قلع? الموت آغاز و با انقراض حکومت اسماعیلیان بدست مغولان پایان گرفته است . شیعیان به ویژه اسماعیلیان به علّت شیو? ظلم ستیز خود ، همواره مغضوب دستگاه های حکومتی بودند و به سبب مبارزات فرهنگی و مشی مسلحانه یی که بر ضد حکومت های سنی – که آنان را غاصب می شمردند – انجام می دادند پیوسته در خطر تهاجم قرار داشتند . در مقابل این تهاجمات ، پیروان این کیش باید سیاست داخلی و خارجی خود را طوری تنظیم می کردند که ضمن حفظ اصول و اهداف عقیدتی خود ، با در نظر گرفتن شیوه های مبارزاتی مناسب با کانون های مخالف خود که عبارتند از خلفای عباسی و حکومت های سنی وقت چون سلجوقیان ، خوارزمشاهیان ، غوریان ، مغولان و ... بودند مبارزه کرده و قریب به دو قرن تمام ، یعنی تا حمل? مغول به خاک ایران ، در ایران حکومت کردند . هرچند پیروان این فرقه ، پیوسته در اقلیت بودند و هرگز قدرت غالب زمان خود نشدند . ولی توفیقشان ، در حفظ حکومت خود اندک نبود ، اگر چه با مرگ حسن صباح و نخستین جانشین او کیابزرگ امید به تدریج ایده های آنان رنگ باخت و گرفتار فساد ناشی از قدرت شدند . علت توفیق 171 سال? این حکومت به شیوه های برگزید? مبارزاتی این فرقه برمی گردد که شناخت این روش ها و تاثیر آن بر بقای جنبش اسماعیلیان نزاری حائز اهمیت می باشد که در این پایان نامه به بررسی این شیوه ها پرداخته شده است.

در انقلاب اسلامی ایران که به رهبری امام خمینی در 22 بهمن به بار نشست، رویدادهای و وقایعی رخ داده که در پیروزی انقلاب و سرنگونی رژیم پهلوی تأثیر مهمی داشته است یکی از این وقایع، واقعه 17 شهریور 57 است که به جمعه خونین معروف شد. نگارنده سعی دارد با بررسی زمینه های واقعه و شرح مبسوط آن و همچنین نقش و مواضع جریان ها و شخصیت های سیاسی- مذهبی، پیامدهای این واقعه و تأثیر آن بر روند انقلاب اسلامی را بررسی کند. از مهمترین زمینه های این واقعه حادثه سینما رکس آبادان بود که موج نفرت از حکومت را در میان آحاد مردم افزایش داد همچینن این حادثه باعث سقوط دولت آموزگار شد، که با شعار فضای باز سیاسی روی کار آمده بود. اما واقعه 17 شهریور از یک زاویه نتیجه مستقیم ماه مبارک رمضان، روشنگری روحانیت، فعالان سیاسی و خصوصاً راهپیمایی عید فطر بود، که بزرگترین راهیپمایی آن زمان محسوب می شد. به دنبال این حرکت، راهپیمایی میلیونی 16 شهریور که در اعتراض به کشتار اخیر رژیم بود هم اتفاق افتاد، در همین روز شعار « استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی»، که خواسته ملت بود، سرداده شد. حضور گسترده و میلیونی مردم در این دو راهپیمایی ترس رژیم را برانگیخت که به دنبال آن در 12 شهر حکومت نظامی اعلام شد. راهپیمایی 17 شهریور در ادامه حرکت های قبلی ملت خصوصاً حرکت مردم در روز 13 و 16 شهریور بود، که به کشتار مردم توسط رژیم انجامید. و این امر واکنش امام خمینی و ملت را به دنبال داشت. حادثه هفده شهریور پیامدهای در پی داشت که از مهمترین آن می توان به تزلزل در ارتش که به عنوان مهمترین رکن قدرت رژیم پهلوی بود، گسترش اعتصابات و فلج شدن اقتصاد، تحکیم رهبری امام خمینی، و سردرگمی آمریکا از اوضاع ایران اشاره کرد. مجموعه این پیامدها در نهایت به سقوط رژیم و پیروزی انقلاب اسلامی منجر شد. کلید واژه: انقلاب اسلامی، امام خمینی، شریف امامی، حکومت نظامی، میدان ژاله، هفده شهریور، جمعه سیاه.

انقلاب اسلامی جنبش فراگیر و خیزش همگانیِ ملت ایران برای سرنگونی رژیم پهلوی و استقرار جمهوری اسلامی بود که محدود به منطقه، شهر یا بخش خاصی نبود و آحاد ملت در پیروزی آن نقش داشتند. مردم ایلام در سال 1357 همگام و همگرا با دیگر مناطق ایران، علیه استبداد پهلوی به پا خاستند و از طریق راهپیمایی، تظاهرات و اعتصابات مخالفت خود را ابراز داشتند. روحانیان و فرهنگیان مبارز ایلام در جریان مبارزه،رهبری و هدایت مردم را بر عهده داشتند و با سخنرانی و صدور اعلامیه ها مردم را برای مبارزه با رژیم پهلوی تشویق می کردند. بعد از پیروزی انقلاب و با شروع جنگ تحمیلی مردم ایلام در صحنه ای دیگر از انقلاب یعنی میدان نبرد به دفاع از انقلاب که خود به ثمر رسانده بودند، پرداختند. مردم استان ایلام در همان روزهای اول جنگ و حتی قبل از آغاز تهاجم رسمی در برابر ارتش عراق ایستاد و با ایجاد هسته ای مقاومت متشکل از نیروهای مردمی در کنار نیروهای مسلح حرکت ماشین جنگی دشمن را کند کرد. در این مقطع عشایر و مردم شهرستان های مختلف استان با تشکیل گروه های ضربت و مقاومت به دفاع از حوزه عرفی خود می پرداختند و چندین عملیات ایذایی و نسبتاً محدود انجام دادند. اولین عملیات مهم آنان، عملیاتی بود که به عملیات ضربت ذوالفقار موسوم شد که به آزادسازی قسمتی از مناطق استراتژیک میمک (نام ارتفاعات مشرف بر شهر مهران و از ارتفاعات مورد منازعه در قرارداد 1975 الجزایر ) منتج گشت در این راه عده ای شهید، مجروح و اسیر شدند و از این طریق سهم خود را در پیروزی انقلاب اسلامی و تثبیت آن ادا کردند. این پایان نامه درصد است به بررسی مبارزات مردم ایلام در فرایند انقلاب و دوران دفاع مقدس بپردازد.

یکی از جنبه های بارز انقلاب اسلامی ایران حضور گسترده وهمه جانبه روحانیون در همه عرصه های آن می باشد این قشر عظیم بر حسب اعتقادات مذهبی واوضاع سیاسی واجتماعی کشور در سایه رهبری امام خمینی ؛به مثابه یک نیروی بومی وسیاسی علم مخالفت با رژیم را درمناطق گوناگونان کشور بر افراشتند و هدایت مبارزات مردمی را بر عهده گرفتند ودر مراحل مختلف شکل گیری انقلاب نقش بارزی ایفا نمودننداز این منظر طرح مذکور در نظر دارد که در تحلیل رخداد تاریخی انقلاب اسلامی ،جایگاه روحانیون کرمان را در پیشبرد انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار دهد. در استان کرمان به دلیل وجود حوزه علمیه ایی که به همت آیت الله صالحی کرمانی در دهه 20 تاسیس شد، روحانیون بسیاری در این شهر پرورش یافتند این روحانیون بعد از مدتی به منظور فراگیری و کسب سطوح بالا تر علمی به قم مهاجرت کردند ودر این شهر با فعالیت های مبارزاتی که از جانب روحانیت با رژیم آغاز شده بود آشنایی یافتند وبا ظهور شخص امام خمینی به جمع یاران ایشان پیوستند که عمده فعالیت های آن ها در همراهی نهضت بعد ازوقوع حادثه قیام 15خرداد شکل گرفت که برخی از این شخصیت با حضور چند جانبه در تهران،قم،کرمان در وقوع انقلاب اسلامی نقش های مهمی ایفا کردند از جمله کار کردهای این افراد می توان به مواردی نظیر مهاجرت،سخنرانی، صدور و پخش اعلامیه و بیانیه، تهیه طومار،برگزاری کانون های جلسات گوناگون و چاپ نشریه اشاره کرد که به همین منظور مساجد مختلفی به عنوان پایگاه های فعالیت های این اشخاص در آمد . همچنین طی مدت زمانی باتبعید روحانیون مخالف رژیم به کرمان ،این استان به یکی از کانون های اصلی ضد رژیم تبدیل شد که در تعاملات صورت گرفته مردم و روحانیون بومی با این اشخاص ،دور افتاده ترین مناطق کرمان نیز علیه رژیم به مقابله برخاستند.

پایان نامه ای که پیش رو دارید، با عنوان «سیاستهای اقتصادی – عمرانی خواجه نظام الملک»، گردآوری شده است که چنانکه از عنوان آن برمی آید، تلاشی است در جهت شناسائی سیاستهای اقتصادی و عمرانی یکی از وزرای ایرانی که همچنین از بزرگترین نظریه پردازان اندیشه سیاسی ایران در دوره اسلامی به حساب می آید. خواجه نظام الملک، از خاندانی دهقان و فرزند پدری در منصب امورات دولتی بود. وی پس از کسب تحصیل و سپری کردن دوره ای از فعالیتهای اداری ، به طریقی که خواهد آمد راه به دستگاه سلاجقه یافت و منصب مهم وزارت را عهده دار شد؛ که بحث اساسی این پایان نامه از زمان انتساب ایشان به این مقام آغاز می گردد. خواجه طی وزارت سی ساله خویش ،که همزمان با سلطنت دو تن ازسلاطین سلجوقی،یعنی آلب ارسلان و ملکشاه سلجوقی بود، کلیه امورات سیاسی و اجتماعی کشور را از جانب آنان در دست گرفته و منشأ آثاری عظیم گردید. بر این مبنا ما در پی پاسخ گویی به دو مسئله می باشیم. اول، نمایاندن بنیادی ترین اصلاحات وی و دوم، نمایاندن تأثیراتی که عملیات اصلاحی ایشان بر امور اقتصادی-عمرانی کشور داشت. در این راستا لازم به ذکر است که فعالیتهای وسیع ایشان در حیطه آموزشی و فرهنگی ایران عصر خویش، در امور اقتصادی ، اعم از رسیدگی به اوضاع کشاورزی ، مالیات، بازار و تجارت ، در امور عمرانی - در راستای آبادانی کشور- هم در کالبد فیزیکی ایران با عملیات معماری روح سازندگی دمید و هم به دنبال عملی سازی جریانات فکری خویش ، بر مبنای سیاستنامه ،که تألیف ایشان با مضمون عبرت آموزی است، سعی در پیاده سازی ایرانشهر آرمانی ذهن خویش در جهت پیشرفت کشور عمل می نمود.

با روی کار آمدن حکومت هایی که بنیان گذارانش ایرا نی الاصل بودند مانند سامانیان ،زیاریان و آل بویه فرهنگ ایرانی دوباره زاده شد. مذهب شیعه هم به تدریج جای خود را در بین ایرانیان پیدا کرد وحکام علوی و بویهی این مذهب را در ایران تقویت کردند.آل بویه با دارا بودن دو ویژگی که در بالا آمد یعنی ایرانی بودن و شیعه بودن وجه تمایز خاصی با دیگر حکومت های همزمان خود پیدا کرد.قلمرو فرمانروایی آل بویه پس از قدرت یافتن به سه شاخه کلی تقسیم شد :عماد الدوله و جانشینانش در شیراز ،رکن الدوله و جانشینانش در جبال و معزالدوله و اخلافش در بغداد وجنوب ایران حکومت را به دست گرفتند. دو شهر ری و اصفهان از جمله نواحی تحت قلمرو رکن الدوله بود و پس از مرگ او به دو پسرش موید الدوله و فخر الدوله رسید. وی ابوالفضل بن عمید را به وزارت خود برگزید . رکن الدوله در ری رصد خانه ای ساخت .او دانشمند بزرگی چون ابن بابویه را به ری دعوت کرد تا خود و مردم بتوانند از محضر این عالم گرانقدر استفاده کنند.علاوه بر ابن عمید از جمله وزیرانی که خدمات شایان توجهی بر فرهنگ آن دوره ارائه کرده اند خاندان عباد است ابوالحسن عباد بن عباس که از جمله دانشمندان نامی دوره خود و منشی رکن الدوله بوده است اصالتاً از مردم اصفهان بودو فرزندش صاحب بن عباد بوده که شاگرد و کاتب ابن عمید بوده است.وی در زمان مویدالدوله به منصب وزارت رسید..وی ادیب و شاعری بلند آوازه بود و در ری شاگردان زیادی داشت ،علاوه بر این، کتابخانه او در ری دارای شهرت فراوانی بوده است . علاوه بر این که دو شهر مذکور از نظر علمی پیشرفت های زیادی کردند ،از نظر هنری و صنعتی هم توسعه پیدا کردند. صنایع پارچه بافی صنایع فلزکاری و سفالگری در ری بلند آوازه بود. اصفهان هم از نظر علمی بلند آوازه شده بود و عنوان دارالعلم شرق را نصیب خود کرده بود در این دوره شهر اصفهان بیش از بیش توسعه پیدا کرد و توسط رکن الدوله بارویی به گرد ان کشیده شد .

مدارس اسلامی پدیده نوینی بود که بنابر متقضیات زمانه در صدد برآمد به گونه ای جوابگوی نیاز جامعه در مسائل دینی و آموزشی باشد و نام خود را در کنار دیگر کانونهای آموزشی چون مدارس علمیه ، مدرسه های دولتی جدید و... در تاریخ ثبت نماید. پژوهش حاضر تحت عنوان نقش مدارس اسلامی در انقلاب با مطالعه موردی مدرسه رفاه قصد دارد:1) نقش این مدرسه را در جریانات انقلاب اسلامی بررسی نموده ، 2) هدف از تأسیس آن رابیان، وگردانندگانش رامعرفی نماید . فرضیاتی که در پاسخ به این سوالات می توان مطرح نمود این است که اغلب تحولاتی که منجر به پیروزی انقلاب گردید ریشه در فعالیتهای موسسین این مدرسه داشته است. گردانندگان این مدارس سید محمد حسین بهشتی، دکتر محمد جواد با هنر و محمد علی رجائی بوده و این عده با بازاریان ارتباط بسیار نزدیکی داشتند. هدف اصلی این مدارس تربیت دختران و پسران مسلمان طبق الگوهای دینی بود و همین دانش آموزان و مربیان بعدها نقش مهمی در حوادث مربوط به انقلاب اسلامی ایفا کردند. نتیجه اینکه این نهادهای فرهنگی با ترویج مذهب و تربیت نسلی مجهز به علوم اسلامی و علوم جدید زمینه های حضورجوانان در انقلاب اسلامی را فراهم کردند این مدارس در بحبوحه انقلاب اسلامی منشأ اثر بودند و بسیاری نیز در زمان انقلاب و در سالهای پس از آن نیروهای کارآمد و مفیدی به جامعه تحویل دادند. در مجموع باید اذعان کرد که این مدارس یا مستقیماً در تربیت نیروهای انقلابی نقش داشته اند یا غیر مستقیم درحرکتهای انقلاب و حوادث سیاسی اثرگذار بودند کلید واژه: مدارس اسلامی، مدرسه کمال، مدرسه علوی،مدرسه رفاه، سازمان مجاهدین، کمیته استقبال

سلطنت محمدشاه قاجار(1264-1250 ه ق)، در زمره ی مهمترین ادوارتاثیر گذار در حوادث دوره قاجار وتاریخ مذهبی ایران به شمار می رود. در این دوره ارتباط فرهنگی ایران با کشورهای اروپائی افزایش یافت و به موازات آن فعالیت میسیونرهای مذهبی وتاسیس مدارس مذهبی در نقاط مختلف کشور بیشتر شد. همچنین فعالیت گروه شیخیه نیز افزایشی چشم گیر پیدا کرد و در کنار آن جنبش باب توسط سیدعلی محمد باب یکی از علمای شیخیه در اواخر این دوران شکل گرفت که در دوره های بعدی تأثیر زیادی بر اوضاع و احوال ایران باقی گذاشت. با روی کار آمدن حاج عباس آقا ایروانی مشهور به میرزا آقاسی صوفی مسلک به منصب صدارت عظمی و تمایل محمدشاه به وی وصوفیه ، متصوفه توانستند قدرت سیاسی و اجتماعی کشور را به دست بگیرند . در این دوره حکومت ، با کاستن از اقتدار روحانیت رسمی شیعه و محدود ساختن محاکم شرعی تلاش نمود موانعی در راه گسترش نفوذ روحانیت شیعه ایجاد نماید. رساله ی حاضر با تاکید بر نقش محوری روحانیت شیعه در فضای سیاسی وفرهنگی این دوره و اقدامات روحانیون سرشناس آن بویژه سیدمحمدباقر شفتی ،مهمترین حوادث دینی وسیاسی مرتبط با این دوره را مورد بحث قرار می دهد.

چکیده از جمله حوادث مهم تاریخ ایران انتقال قدرت از سلسله ی زندیه به قاجاریه می باشدکه دراین میان حاجی ابراهیم خان کلانتر،به عنوان یکی از شخصیت های مهم ومتنفذ سیاسی که منصب کلانتری فارس را برعهده داشت،دراواخر دوره ی زندیه باروی گردانی از لطفعلی خان زند،نقش مهم وموثری را درانتقال قدرت از زندیه به قاجاریه ایفا نمود.او به واسطه ی این خدمت به منصب صدارت اعظمی آقامحمدخان قاجار دست یافت و با لقب اعتمادالدوله، اولین صدراعظم سلسله ی قاجارشدو تا زمان قتلش دردوره ی فتحعلی شاه ،هم چنان به عنوان شخصیتی بانفوذ در مقام صدارت مطرح بود و نخستین فردی بود که باب مکاتبه و انعقاد قرارداد با کمپانی هند شرقی را گشود.قدرت ونفوذ وی در اواخر صدارتش فزونی گرفت،تا جایی که رسیدگی ونظارت بر کل امور را برعهده داشت وحتی فرزندان و برادران وبستگان خود را نیز عهده دار مناصب مهم حکومتی کرد وسرانجام به دستور فتحعلی شاه به قتل رسید. پژوهش حاضر با روشی توصیفی-تحلیلی وباهدف بررسی زندگی وزمانه ی حاجی ابراهیم خان کلانتر وحوادث و وقایع مهمی که هم زمان با او رخ داده است تدوین گردیده تا نقش اولین صدراعظم سلسله ی قاجار را درجریان حوادث این برهه زمانی،روشن نماید وعوامل موثر برقتل وی را معلوم سازد. واژگان کلیدی: حاجی ابراهیم خان،کلانتر،زندیه،قاجاریه،صدارت

جلال آل احمد از جمله نویسندگان برجسته واندیشمندانی است که در صحنه ادبیات داستانی ودر تاریخ اندیشه های سیاسی –اجتماعی همواره نقشی در خور تامل داشته است .آل احمد با وجود عمر کوتاهش ( 46سال) آثار زیادی از خود برجای گذاشته است . جلال آل احمد روشنفکری متعهد ونویسنده ای آگاه است که قلمش چون چراغی فروزان برای روشنگری افکار مردم جامعه خود بکار می گرفت . اواز جمله نویسندگانی است که همواره باسیاستهای دولت پهلوی مخالف بوده ونوشته هایش دارای جنبه های انتقادی علیه نابسامانیهای مملکت بود. او در کنار تحصیل ونوشتن به فعالیتهای سیاسی هم پرداخت .مدتی عضو حزب توده بود ولی عضویت اودر حزب توده چندان دیری نپائید وبه همراه خلیل ملکی ومظفر بقایی حزب زحمتکشان ملت ایران را پایه گذاری کردند.ولی بعد از مدتی بخاطر اختلافات درون حزب از این حزب نیز جدا شد ویک حزب دیگر با عنوان نیروی سوم با همکاری خلیل ملکی بوجود آوردند . جلال آل احمد از طرف ساواک همیشه تحت نظر بود .ودر اواخر عمرش او به اسالم گیلان رفت . این طرح در نظر دارد که فعالیتهای سیاسی و جایگاه اندیشه های مذهبی در زندگی واندیشه او مورد بررسی قرار دهد .

از نیمه ی دوم قرن بیستم دولتمردان ایران در سیاست خارجی و متد نگرش خود به کردها تجدید نظر کرده وارد مرحله ای نوین شدند از آنجا که دولت مرکزی تقریباً مسائل قومی و داخلی ایران را به نحوی آرام نموده بود و بر تمامی مناطق ایران احاطه و کنترل تام داشت از این دیدگاه برای حفظ امنیت ملی خود از طریق کانالی غیر رسمی وارد ارتباط با کردهای عراق گشت. این نوع ارتباطات طبق معمول غیر رسمی و به طور مخفیانه بوده است، بیشتر اوقات نیز به نفع طرف صاحب اقتدار و صاحب دولت بوده است، سیاست خارجی ایران در مقابل کردهای عراقی سیاستی منفعت گرا و منفی بود، زیرا حکومت پهلوی همیشه به دنبال منافع و بقای خود بود و منافع یک قوم (کردها)که تحت اقتدار کشوری دیگر (عراق) بود تا هنگامی قابل قبول بود که به خواسته ها و اهداف خود برسد، هر وقت احساس می شد به وضع داخلی –مخصوصاً مناطق کُردنشین ایران- و منافع برون مرزی حکومت پهلوی لطمه وارد می کرد، و یا هروقت دولت مخاصم (عراق) نرمشی از خود نشان می داد، کردها قربانی اول این بازی سیاسی بودند که این واقعیت در پایان با انعقاد قرارداد الجزائر، پیامدهای خودرا بر کردها نشان داد و دچار شکست سنگینی شدند، هر چند کردها بارها و بارها در ارتباط با حکومت ایران بودند و به دنبال بدست آوردن پشتیبانی و همکاری این دولت بودند و در طی چند مرحله ای توانستند از این پشتیبانی موفقیت هایی تا لب مرز پیروزی نهایی بدست آورند اما فرجام این ارتباطات شکستی سنگین و فلاکت بار بود، و از طریق همین حکومت –پهلوی- بود که توانستند شورشی 14 ساله برپا کرده و تقریباً با پنج حکومت کشور عراق بجنگند، و از همین طریق یعنی پشتیبانی ایران بود که توانستند با اسرائیل و آمریکا نیز ارتباط برقرار کرده و از پشتیبانی آنان برخوردار گردند. در حقیقت اگر ارتباط و روابط کردهای عراقی با دنیای خارج و کشورهای دیگر به یک هرم تشبیه کنیم ایران همیشه در رأس آن قرار داشت و همیشه مثلث ارتباط کردها که مرکب از ایران و اسرائیل و آمریکا بود، ایران حرف اول را می زد، نتیجه ای که کردها از این روابط داشتند فرجامی جز شکست نبود زیرا دولت ایران هرچند کمک های بسیاری به کردها می کرد اما هرگز موافق با حل مسئله ی کرد بطور کامل در عراق نبود و پیروزی کردها را مد نظر نداشت و همیشه می خواست کردهارا مانند نقطه ی ضعف عراق در اختیار خود داشته باشد و از آنان بهره برداری سیاسی کند.

چکیده علیرضا خان عضدالملک از رجال متنفذ ایل قاجار بود که در زمان سلطنت ناصرالدین شاه به دربار راه یافت و به مناصب و مقامات متعددی از جمله ایل خانی ایل قاجار رسید. وی اگر چه در مقایسه با دیگر رجال درباری این دوره از دانش سیاسی لازم برخوردار نبود، اما به دلیل حضور در دربار و دارا بودن منصب ایلخانی قاجار، در جریان حوادث بسیار مهم این دوره از جمله نهضت تنباکو در دوره ناصرالدین شاه تا انقلاب مشروطیت در دوره مظفرالدین شاه واستبداد صغیر تا فتح تهران حضور داشت و به واسطه خیرخواهی و میانه روی اش در برقراری رابطه میان دربار،مجلس و مردم به اعتبار رسید. او تا جایی پیش رفت که در دشوارترین مقطع انقلاب مشروطه یعنی زمان حکومت محمدعلی شاه و استبداد صغیر که با فتح تهران به پایان رسید توانست با برقراری ارتباط و همراهی با سران و رهبران مجاهدین و مشروطه خواهان، پس از برکناری محمدعلی شاه و جانشینی احمد شاه، به منصب نیابت سلطنت آخرین شاه قاجار دست یابد. پایان نامه حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف بررسی زندگی و زمانه علیرضاخان عضدالملک و نقش او در جریان حوادث این دوره بویژه از زمان انقلاب مشروطه تا دوران نیابت سلطنت او نگاشته شده است. واژگان کلیدی: قاجار، عضدالملک، ایلخانی، مشروطه، احمد شاه، نیابت سلطنت.

در این پژوهش سعی خواهد شد به بررسی نقش قزوین در دفاع مقدس با تأکید بر حضور نظامی،پرداخته و به بررسی وقایع دفاع مقدس خصوصا رزمندگان و فرماندهان گردان های آفندی و پدافندی حاضر در برخی عملیات مهم و اشخاص تأثیرگذار قزوینی بپردازد. روش پژوهش در این تحقیق، مطالعه کتابخانه ای با استفاده از اسناد و گزارش های موجود و مصاحبه با صاحب نظران مربوطه مبتنی بر پرسشنامه محقق ساخته براساس متغیرهای مربوطه بوده و سعی نموده از زبان رزمندگان قزوینی حاضر در برخی عملیات مهم به بازخوانی وقایع دفاع مقدس بپردازد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.