گویش سنگسری علی رغم پیشینه ی کهن ودارابودن ویژگی های منحصربه فرد گویشی وزبان شناخــتی، متأسفانه گویشی است که درباره ی ساختارهای صرفی،نحوی وآوایی آن تاکنون پژوهشی در ابعادومعیارهای علمی صورت نگرفته است. این پژوهش حاصل چندین ماه مطالعه وتحقیق این جانب است. درکنارزبان های رسمی،تعدادی گویش و لهجه های محلّی نیزوجود دارد. برحسب تقسیم بندی گویش ها ، گویـش سنگسری جزء گویـش های ایران مرکـزی و شمال غربی ویکی ازگویش های منطقه ی سمنان یا به نظراستاد منوچهر ستوده "جزیره ی لهجه ها" به شمار می رود. گویش سنگسری گرچه از نظر تصریف اسم ها و افعال وسعت فارسی باستان را ندارد اما مانند فارسی میانه کاملاً خالی از آنها نیست و به عبارت دیگر فاصله ی موجود در تحول زبان فارسی باستان و فارسی میانه را پر می نماید یعنی از فارسی میانه به مراتب کهنه تر است. با انجام این پژوهش میتوان به اهدافی نظیر؛شناساندن ساختارهای صرفی ، نحوی وآوایی گویش سنگسری، تطبیـق فرهنگ ملّی وسنّتی با الزامات زندگی امروز ، کشف وجایگزینی واژگان این گویش به جای واژگان خارجی وغنی سازی گنجینه ی واژگان زبان فارسی ونیزاستفاده ازاین گویش دردرک بهترمتون پهلوی فارسی ودستورتاریخی زبان فارسی دست یافت. به سبب نوین بودن این تحقیق،بخش اعظم کارپژوهش به روش میدانی(صوت برداری) است وجمع آوری اطّلاعات وثبت وضبط آن با این روش اجرا شده است.جامعه ی آماری این پژوهش نیزشامل کلیه گویشوران گویش سنگسری دردامنه سنّی 40تا75ساله اند.ازاین میـان، 10 نفر به صورت تصادفی انتخاب شده اند. با انجام این پژوهش درگویش سنگسری نتایج جالب و ویژه ای به دست آمد. با بررسی مشخص گردید واکه های ساده ی اختصاصی این گویش [ə] واکه ی خنثی مرکزی "شوا" و [u] واکه ی مرکزی، افراشتـه و گرد هستند. خوشه صامت آغازین نیز درساخت افعال استفاده می گردد البته با تغییراتـــی برای شکستن این خوشه ها.ازویژگی های متمایز کننده ی این گویش می توان؛ تمایز میان جنس دستوری دراسم ها ،صفت ها و ضمایر برای سه حالت مذکر،مونّــث و خنثی ، وجود ویژگی " ارگتیو" درافعال متعدّی وحروف پی بستی با کارکرد های فراوان ، وجود وجوه امری و التزامی و پرسشی درکنار سه شکل وجه اخباری ، ساخـت های جالب و ویژه ی اسم مصغر،اسم خاص ، وجود پیشوندهای جهتی_ مکانی با خصوصیت ممیز معنی متفاوت و وجود واژگان تخصصی در حوزه های مختلف ؛ نام برد. به طور خلاصه باید گفت ؛ با نتایج به دست آمده دراین تحقیق ،گویش سنگسری در مقایسه با فارسی معیار دارای تفاوت های آوایی ، صرفی ونحوی است وفرضیه های مطرح شده دراین پژوهش تأییدوتأکید می گردد گویش سنگسری از لحاظ ساختار های صرفی ،نحوی وآوایی با زبان فارسی معیارتفاوت دارد.پس می توان از توان واژگـانی این گویش برای معادل یابی واژگان بیگانه و غنـی سازی واژگان فارسـی بهره گرفت. زیرا این گویـش دارای انواع واژگان اوستایی، ایرانی باستان ، فارسی میانه وفارســی دری است.