تعیین مدل مناسب برآورد ظرفیت چرائی کوتاه مدت مراتع با استفاده از سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (gis)

مراتع وسعتی معادل 54/8 درصد از مساحت کل کشور را شامل می شود. این اراضی به دلایل متعددی از جمله عدم تطابق چرا با تعداد دام چراکننده شدیدا در حال تخریب می باشند. محاسبه اصولی و دقیق ظرفیت چرا مستلزم در نظر گرفتن کلیه عوامل موثر بر آن است . هم اکنون در غالب طرحهای مرتعداری در حال واگذاری به دامداران، محاسبه ظرفیت مرتع تنها با اندازه گیری تولید، ضریب برداشت مجاز 50 درصد، نیاز روزانه هر واحد دامی 1/5 تا 2 کیلوگرم علوفه و طول دوره چرا صورت می گیرد و این در حالیست که فاکتورهای متعددی از جمله ضریب برداشت مجاز (که تابعی از شیب ، وضعیت مرتع، گرایش مرتع، پایداری خاک ، ترکیب و کلاس گیاهی می باشد)، خوشخوراکی گیاهان، تولید علوفه، محدوده تیپهای گیاهی، محدوده مناطق عرفی، فاصله منابع آب ، کیفیت علوفه (که تابعی از درصد پروتئین خام، انرژی متابولیسمی و هضم پذیری بوده)، همچنین طول دوره چرا، نیاز غذایی هر واحد دامی (که تابعی از شرایط فیزیولوژیکی، شرایط محیطی تغذیه و وزن واحد دامی است)، فصل چرا و تعداد حیات وحش در محاسبه ظرفیت مرتع موثرند. جهت تعیین تاثیر عوامل فوق در میزان ظرفیت مرتع به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis)و نرم افزار ilwis مدلی تحت عنوان مدل اندازه گیری ظرفیت کوتاه مدت مرتع ابداع گردید که کلیه عوامل فوق در اندازه گیری ظرفیت مرتع به کار گرفته شد. این مدل خود شامل زیرمدلهایی تحت عنوان مدل قابلیت دسترسی به علوفه، مدل نیاز غذایی دام و مدل کیفیت علوفه می باشد. عوامل فوق در منطقه ای از شهرستان بروجن اندازه گیری و ظرفیت مرتع بر این اساس در دو حالت نیاز غذایی دام به پروتئین خام و نیاز غذایی دام به انرژی متابولیسمی محاسبه شد. مقایسه آماری ظرفیت مرتع براساس انرژی متابولیسمی و پروتئین خام مورد نیاز دام و روش معمول اندازه گیری بیانگر تفاوت معنی داری بین ظرفیت براساس انرژی متابولیسمی و روش معمول، در سطح 95 درصد می باشد بنابراین ضرورت محاسبه ظرفیت مرتع براساس انرژی متابولیسمی جهت نیل به اهداف مرتعداری ضروری به نظر می رسد. قابل ذکر است که چنانچه ظرفیت مرتع براساس انرژی متابولیسمی محاسبه گردد، مقداری از پروتئین خام موجود در علوفه هدر خواهد رفت بنابراین از نظر اقتصادی منطقی به نظر می رسد که ظرفیت مرتع هم براساس پروتئین خام و هم براساس انرژی متابولیسمی محاسبه و مقدار کمبود هریک از آنها از طریق تغذیه دستی تامین گردد. پس از آن جهت تست مدل اطلاعاتی از چند سایت مرتعی استان لرستان اخذ و محاسبه ظرفیت براساس آن صورت گرفت و تاثیر هریک از عوامل موثر بر ظرفیت مرتع مورد تجزیه و تحلیل واقع شد. از آنجا که برخی از عوامل فوق در طول یک دوره چرا ممکن است تغییر کند محاسبه ظرفیت به روش فوق کوتاه مدت می شود که می تواند جهت اندازه گیری بلندمدت ظرفیت بکار گرفته شود.