جهانی شدن و فرهنگ شیعه فرصت ها و محدودیت ها

جهانی شدن ابعاد متعددی دارد که از جمله آن فرصت ها و محدودیت های فرهنگی آن است که برای همه ملت ها به ویژه مسلمانان و به طور خاص شیعیان بحث انگیز و تا حدودی نگران کننده است. در این پژوهش در پی تبیین محدودیت ها و فرصت هایی که به تبع جهانی شدن برای فرهنگ تشیع ایجاد می شود می باشیم در این صورت جهانی شدن صرفا جریانی یک سویه و تهدید آمیز نیست بلکه جریانی دوسویه در نظر گرفته می شود که فرهنگ غنی اسلامی(شیعه) از فرصت ها و امکانات موثری برای ایفای نقش برخوردار می باشد. در این پژوهش این مفاهیم مفروض انگاشته شده اند: جهانی شدن و مفاهیم مرتبط با آن به این معنا که با رها شدن از قید و بند جغرافیایی، جهان به هم پیوسته و جامعه شبکه ای شکل گرفته است و وارد مرحله ای از فشردگی شدید زمانی و مکانی شده که تاثیر گیج کننده و مخرب بر رویه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی گذاشته است. فرهنگ به معنای شکل گیری نظام مشترکی از باورها، ارزشها، رسم ها، رفتارها و مصنوعاتی که اعضای یک جامعه در تطبیق با جهانشان و در رابطه با یکدیگر به کار می برند. فرهنگ تشیع و مولفه های وابسته به آن به معنای شکل گیری باورهای اصیلی مثل امامت، ولایت، اجتهاد، شهادت و نمادهایی مثل نهضت عاشورا و باور مهدویت که الگوها و سمبل های آشکار فرهنگ شیعیان است. ارتباط معنا دار جهانی شدن و فرهنگ بی شک یکی از مهمترین مولفه های تاثیرگذار بر روی سیر پدیده جهانی شدن فرهنگ حاکم بر باور ملل است که به این موضوع جهت و مسیر داده و در مقابل تاثیرگذاری گسترده این پدیده بر روی فرهنگ اقوام و ملل امری انکارناپذیر است. مذهب تشیع نیز با درک لزوم مبادلات فرهنگی و اصلاح دیدگاه نسبت به مقوله جهانی شدن می تواند با تکیه بر مولفه های مثبت خود از جمله عقلانیت، اجتهاد، عدالت، فرازمانی و فرامکانی بودن مذهب و آینده نگری و مهدویت از فرصت های ایجاد شده در جامعه شبکه ای استفاده کرده و مفاهیم اندیشه فرهنگی، سیاسی خود را ترویج و هویت خود را تقویت کرده و گسترش دهد. در مجموع می توان گفت در گذشته جهت جهانی شدن، حالت یک طرفه داشت ولی با شکل گیری جامعه شبکه ای این اتصال طرفینی است و امروز شیعیان براحتی می توانند فکر و اندیشه خود را منتقل کنند و هر کس هر سخنی دارد چه در عرصه فرهنگ و چه غیرآن می تواند برای جهانیان شرح و بسط دهد. البته در این میان محدودیت هایی نیز برای فرهنگ تشیع وجود دارد که شاید با دقت در شرایط می توان گفت به مراتب از فرصت های پیش رو گسترده تر و تهدیدآمیزتر است. احتمال تغییر فرهنگ تشیع با استفاده از رسانه ها، گسترش فرهنگ مصرف گرایی و تجدد گرایی، ایجاد بحران هویت، ترویج لیبرالیسم و مولفه های وابسته به آن از جمله انسان محوری، ترویج و گسترش فرقه های نوظهور، اباحی گری، ترویج بدحجابی و بی عفتی، خرافه گرایی و ترویج لامذهبی و پورنوگرافی از طریق سایت های ماهواره ای جلوه های مهم و قابل اعتنایی از محدودیت های جهانی شدن برای فرهنگ تشیع است.