بررسی آلودگی فلزات سنگین در آب و خاک منطقه معدنی کوه زر (تربت حیدریه)

منطقه کوه زر با کانی سازی مس-طلای نوع غنی از اکسید آهن (iocg) در زون گسله ی واقع در بین دو گسل اصلی درونه و تکنار و در فاصله 40 کیلومتری غرب شهر تربت حیدریه در طول جغرافیایی ?50 و ?58 تا ?57 و ?58 شرقی و عرض ?20 و ?35 تا ?25 و ?35 شمالی قرار دارد. این منطقه که در بخش مرکزی کمربند ولکانیکی- پلوتونیکی خواف- بردسکن قرار دارد، عموماً توسط سنگ های ولکانیکی و پلوتونیکی ترشیاری پوشیده شده است. کانسار کوه زر به صورت رگه و رگچه در جنوب روستای فدیهه رخنمون دارد. واحدهای سنگی به جز چند رخنمون بسیار کوچک که از رسوبات ائوسن تشکیل شده، عمدتاً در برگیرنده سنگ های آذرین ائوسن است. این سنگ ها هم از نوع نفوذی (گرانودیوریت، مونزونیت، سینوگرانیت و غیره) و هم سنگ های آتشفشانی (گدازه، توف، لاپیلی توف، آگلومرا، برش ولکانیکی و ایگنیمبریت) را شامل می شود. بررسی خاک-های منطقه کوه زر آلودگی بیش از حد این خاک ها به فلزات سنگین را نشان می دهد. در آزمایشات خاک مشاهده گردید که با افزایش فاصله از معدن از میزان آلودگی خاک به مقدار بسیار زیادی کاسته شده است که علت آن نیز عدم تحرک فلزات سنگین در خاک های منطقه می باشد. از جمله علل عدم تحرک این فلزات در خاک ها می توان به ph خنثی منطقه، بافت ریزدانه خاک ها و به دام افتادن فلزات سنگین در فازهای اکسیدی، آلی و رسی اشاره کرد. در بررسی های آب منطقه با اندازه گیری آنیون ها و کاتیون های آب و نیز اسیدیته و هدایت الکتریکی، ارزیابی های کیفیت آب جهت مصارف کشاورزی، شرب و صنعتی انجام شد که در این بررسی ها مشخص گردید منابع آب منطقه کوه زر متأثر از سنگ های کربناته بوده، به ویژه این که در زون خرد شده گسلی نیز قرار دارد و از این نظر برای مصارف آبیاری، شرب و صنعت چندان مناسب نمی باشند. در اندازه گیری فلزات سنگین آب ها مشخص شد که به جز نمونه های zw1، zw5، zw6 و zw7 که مقادیر فلزات سنگین آنها بالاتر از حد استاندارد است، میزان آن در سایر نمونه های آب بسیار پایین و در بسیاری از نمونه ها زیر حد استاندارد می باشد که علت اصلی آن را می توان ph خنثی تا قلیایی منطقه ذکر کرد که سبب عدم تحرک فلزات سنگین می شود. همچنین با توجه به گستردگی منطقه می توان اظهار داشت امکان اینکه منشأ آب های منطقه از جایی غیر از نواحی معدنی بوده و تحت تأثیر اختلاط با آب های منطقه قرار گرفته است، بنابراین امکان آلودگی منابع آب مورد مطالعه کاهش یافته است.