پراکندگی و اثرات زیست محیطی فلزات سنگین در خاک های اطراف روستای قراغل،شمال غرب کبودرآهنگ، استان همدان

منطقه مورد مطالعه (روستای قراغل) با گستره طول ?50 ?47 تا ?51 ?47 شرقی و عرض ?24 ? 35 تا ?25 ?35 شمالی، محدوده بسیار کوچکی از واحدهای زمین شناسی شمال شرق قروه (کردستان) و منطبق بر یک محور آتشفشانی (قروه – تکاب) است. این مطالعه با هدف بررسی نقش واحدهای زمین شناسی منطقه از جمله بازالت های آتشفشانی به عنوان یک منبع آلودگی زمین زادی و نیز شناخت الگوی پراکنش عناصر سنگین در محدوده مطالعاتی، صورت پذیرفته است. به همین دلیل، پارامترهای فیزیکوشیمیایی خاک (بافت، ماده آلی، caco3، cec، ph) و نیز غلظت کل و زیست فراهم (exch+carb) عناصر سنگین در 21 نمونه خاک تعیین شده است. بدین ترتیب بر اساس نتایج حاصله، 9 عنصر (ag، as، cd، cr، cu، ni، pb، sb و zn ) جهت بررسی انتخاب شدند. به منظور ارزیابی شدت آلودگی و تعیین الگوی پراکنش عناصر سنگین از شاخص های غنی-شدگی، زمین انباشت و شاخص آلودگی، جهت تعیین سطح خطر آلودگی از شاخص های کد ارزیابی خطر، پتانسیل مخاطره زیستی و پتانسیل مخاطره زیستی اصلاح شده، جهت بررسی کیفیت زیست محیطی منطقه از شاخص آلودگی تلفیقی و شاخص بار آلودگی و در نهایت به منظور تعیین همبستگی ها و روابط پاراژنزی عناصر مورد بررسی از مطالعات آماری (ضریب همبستگی، آنالیز خوشه ای و آنالیز تحلیل عاملی) بهره گرفته شده است. بر اساس نتایج حاصل از محاسبه شاخص غنی-شدگی (نسبت به میانگین پوسته) ، عناصر as (غنی شدگی بسیار بالا)، sb و ag (غنی شدگی قابل توجه) دارای بیشترین میزان غنی شدگی بوده و سایر عناصر، غنی شدگی متوسط نشان می دهند. بر اساس شاخص زمین انباشت (نسبت به میانگین پوسته)، عناصر as > ag > sb بیشترین میزان آلودگی را در منطقه نشان می دهند. همچنین نتایج محاسبه شاخص آلودگی (نسبت به میانگین شیل) حاکی از آن است که عنصر ag بیشترین میزان آلودگی را نشان می دهد. نتایج حاصل از کد ارزیابی خطر نشان می دهد، عناصر cd و sb دارای درجه خطر متوسط، عناصر ag و zn دارای درجه خطر اندک و سایر عناصر مورد بررسی بدون خطر هستند. به طور کلی با توجه به نتایج شاخص آلودگی تلفیقی و شاخص بار آلودگی، می توان گفت که محدوده مورد مطالعه از نظر کیفیت زیست محیطی آلوده بوده و دارای کیفیت نامناسب می باشد. افزون بر این، بر اساس نتایج محاسبه شاخص پتانسیل مخاطره زیستی و شاخص پتانسیل مخاطره زیستی اصلاح شده، می توان بیان نمود که خاک ناحیه مطالعاتی از حیث عناصر مورد بررسی (به جز ag و sb) دارای درجه خطر متوسط است. با توجه به نتایج حاصل از مطالعات آماری سه منشأ زمین زادی متفاوت برای ورود عناصر سنگین مورد بررسی به خاک منطقه، استنباط می شود. این سه منشأ شامل سنگ های با ماهیت بازالتی (cr، co، ni، pb، zn، fe، mg و v)، کانه زایی صورت گرفته در محور قروه – تکاب (ag، sb، s) و همچنین سیالات زیرین ماگمایی به عنوان منشأ عناصر as و cd می باشند. این نتایج بیانگر منشأ طبیعی زمین زادی عناصر سنگین و نقش ترکیب شیمیایی سنگ های محدوده مورد مطالعه و وضعیت زمین شناسی منطقه در ورود آن ها به خاک می-باشد.