تحلیل زبانی و محتوایی تفسیر و تأویل آیات قرآنی در ترجمه رساله قشیریه و کشف المحجوب

روش پژوهش در این پایان نامه روش فیش برداری کتابخانه ای و تحلیل، مقایسه و بررسی آماری آیات است. این پایان نامه مشتمل بر یک مقدّمه و شرح و تفسیر حدود 100 آیه در دو متن مورد نظر است و سه فصل دارد. در فصل اوّل به مختصری از احوال و آثار قشیری و هجویری پرداخته شده و در فصل دوّم مباحثی در تفسیر و تأویل قرآن و تفسیر باطنی و عرفانی صوفیّه از این کتاب آسمانی ذکر گردیده است. در فصل سوّم به طبقه بندی موضوعی آیات قرآنی دارای تفسیر و تأویل مندرج در متن دو کتاب مورد تحقیق پرداخته شده که به 13 بخش تقسیم شده و ذکر مراحل آن بدین صورت است که: ابتدا آیات در طبقه بندی خاصی قرار گرفته و سپس ترجمه آنها ذکر شده و پس از آن متن کهن فارسی ای که آیه یا آیات مدّ نظر در آن آمده، نقل گردیده است. در این بخش مشکلات متن فارسی و غوامض آن رفع گردیده و نکات و مسائل زبانی، دستوری، لغوی، سبک شناختی، عرفانی، بلاغی، و آنچه مربوط به محتوای متن فارسی است، حل گردیده است. در ادامه مفردات آیات مذکور در متن شرح شده و در مواردی که نیاز بود شأن نزول آیات مطرح شده و سپس تفسیر آیات با استفاده از 9 تفسیر مربوط به قرون مختلف ذکر شده و در پایان نتیجه و قصد قشیری یا هجویری از کاربرد آیه یا آیات دارای تفسیر و تأویل در متن فارسی هر کتاب بیان گردیده و نتیجه گیری با توجّه به متن مورد نظر و تفاسیر مطروحه ذیل آیات به صورت تحلیلی و مقایسه ای صورت پذیرفته است. در پایان این نتیجه به دست آمده است که اقوال تفسیری صوفیّه در این دو کتاب در بیش از 70 درصد موارد، با اقوال تفسیری دیگر فِرق اسلامی تفاوت دارد و این ناشی از گرایش صوفیّه به تفسیر باطنی قرآن است.