کارکردهای ارتباطی مسجدالحرام از منظر آیات و روایات

چکیده در دین اسلام، مسجد از جایگاه ویژه ای برخوردار است. با مراجعه به متون تاریخی درمی یابیم که در زمان رسول گرامی اسلام?، مسجد مرکز تمامی فعالیت های عبادی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... بوده است. امروزه با وجود این که مساجد فراوانی در کشور ما ساخته شده اما متأسفانه اکثر آن ها فقط جهت اقامه ی نماز استفاده می شود و کارکردهای دیگر آن مغفول مانده است. این پژوهش با مراجعه به آیات و روایات، کارکردهای ارتباطی مسجدالحرام را بررسی کرده است. بدیهی است که بسیاری از کارکردهای مسجدالحرام را می توان به دیگر مساجد نیز تعمیم داد. درنتیجه ی این تحقیق، به دست آمد که مسجدالحرام فراهم کننده ی چهار نوع ارتباط اساسی انسان است؛ فلسفه ی وجودی خلقت که رسیدن به مقام عبودیت است، در مسجدالحرام و اعمال آن تجلی می یابد؛ و این، اصلی ترین نوع ارتباط انسان را رقم می زند؛ ارتباط با خدا. ارتباط با خویشتن، در خلوتی که مسجدالحرام برای انسان فراهم می کند قابل دست یابی است. احکام مربوط به احرام که هرکدام به صورت نمادین به اصلی از اصول اخلاقی و عرفانی اشاره دارد جلوه گاه ارتباط انسان با خویشتن است. امن بودن حرم الهی، حتی برای حیوانات و گیاهان، محترم بودن جای جای ساختمان مسجدالحرام، شفابخش بودن آب زمزم، حرمت حجرالأسود، حجر و رکن و مقام و ... همه و همه گویای چگونگی ارتباط انسان با طبیعت اند. روح اجتماعی آیین حج، نماز جماعت، طواف، روحیه ی تعاون و همکاری که بر اثر مراودات مسلمانان به دست می آید. آگاهی مسلمانان از وضعیت جهان اسلام، دست گیری از مستمندان و نیازمندان و ... ارتباط انسان با دیگران را در چهار حوزه ی فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بیان می کند. اساساً می توان مسجدالحرام را محمل بسیار مناسبی برای ارتباطات انسانی دانست و بالتبع این کارکردهای کارآمد را به سایر مساجد نیز انتقال داد و از مساجد به عنوان بهترین ابزار ارتباطی جهت گسترش مفاهیم و ارزش های اسلامی استفاده کرد. واژگان کلیدی: کارکرد ارتباطی، مسجدالحرام، ارتباط با خدا، ارتباط با خویشتن، ارتباط با طبیعت، ارتباطات انسانی، آیات و روایات.