بررسی مناجات در مثنوی های سنایی و عطار

مناجات یکی از نیازهای فطری بشر است. سنایی و عطار از سردمداران شعر عرفانی فارسی هستند،که در جای جای آثار منظومشان در صدد فرونشاندن عطش ناشی از عشق به خداوند هستند. آنها گاه خود به مناجات با خدا پرداخته و گاه از قهرمانان داستان حکایت-هایشان مدد گرفته اند و با پروردگار به راز و نیاز پرداخته اند. مناجات های موجود در مثنوی-های ایشان، گاه به منظور ستایش محض خداوند، گاه برای رفع نیاز خود یا دیگری و گاه به جهت شکایت و اعتراض صورت گرفته است. در این رساله، با توجه به مناجات های موجود در چهار مثنوی عطار(اسرارنامه، الهی نامه، مصیبت نامه و منطق الطیر) و مثنوی حدیقه الحقیقه سنایی به تجزیه و تحلیل آنها از لحاظ کمی، کیفی و محتوایی پرداخته شده است. بر اساس رهیافت پژوهش، حدیقه الحقیقه سنایی علی رغم بیشترین حجم ابیات کمترین در صد مناجات(یک و نیم درصد) را به خود اختصاص داده است. در مثنوی های عطار، کمترین حجم مناجات در الهی نامه(سه در صد) و بیشترین درصد مربوط به منطق الطیر(پنج در صد) است. بیشترین ابیات مناجاتی بدون در نظر گرفتن تعداد کل ابیات، در مصیبت نامه و نزدیک به سیصد و پنجاه بیت است. اکثر مناجات ها در آثار مورد تحقیق در ابتدای منظومه ها و پس از حمد و ستایش خداوند واقع شده است. مناجات های این قسمت همه از زبان شاعر و جزء طولانی ترین و عمیق ترین مناجات هاست. در این مناجات ها هم تلقی سنایی و عطار از دعا و نیایش و اهمیت آن در سلوک فردی و اجتماعی مشخص می شود و هم چهره ی عاشقانه و عارفانه و گاه کلامی و زاهدانه از خداوند معرفی می گردد و حقیقت عرفان این دو شاعر را به مخاطبان می نمایاند.