بررسی مفهوم روح در عهدعتیق

در عهدعتیق از سه نوع روح سخن به میان می آید (روح انسان، روح خدا و روح شریر) که هدف و تمرکز اصلی این پژوهش بر مفهوم «روح انسان» است. در تحقیق حاضر، نه تنها مفهوم روح انسان، بلکه کلیه ی مفاهیم مرتبط با آن نظیر جان، نَفس، شبح، روح خدا، حیات پس از مرگ، رستاخیز، جاودانگی و ... نیز مورد بررسی قرار می گیرد. به طور کلی، مهمترین واژگان عبری برای این مفهوم (رواَح، نشاماه و نفش) اساساً به نیرو یا چیزی ماوراءالطبیعی اشاره نمی کنند و روح در بخش عظیمی از عهدعتیق کاملاً با حیاتِ شکل گرفته در موجود زنده مترادف است. اما با نگاهِ تفکیکی به سه بخش عهدعتیق (تورا، انبیاء و مکتوبات)، سیر تحولی- تکاملی در مفهوم روح و دیگر مفاهیم وابسته مشاهده می گردد. در واقع، نه تنها مفهوم «روح» سیر تحولی را از مفهومی جان مانند و مادی (بخش های اولیه ی عهدعتیق) به مفهومی مستقل و ماورایی (بخش های متأخر مخصوصاً کتب مزامیر، ایوب، جامعه، امثال، اشعیا و حزقیال) پیموده است، بلکه هر کدام از مفاهیم جان، نَفَس، دم خداوند و دیگر مفاهیم آخرت شناختی نیز به تنهایی در مفهوم خود چنین سیری را تجربه کرده اند. در نهایت، «روح انسان» (رواَح و نشاماه) وجودی تقریباً مستقل توصیف می شود که مختص به انسان است، از خدا می آید، واسطه ی او و خداست، با مرگ جاوید می ماند و به خدا نیز باز می گردد. در بخش دومِ این پژوهش، سیر تحولی- تکاملی این مفاهیم در بخش های جداگانه ی عهدعتیق به طور مبسوطی مورد بحث قرار می گیرد. عموماً محققان، تناقض و عدم یکنواختی این مفاهیم را در عهدعتیق- با توجه به تاریخ قوم یهود و تاریخچه ی تکوین عهدعتیق- ناشی از تحول و تکاملِ مفهومی عهدعتیق می دانند که حاصل رویدادهای تاریخی و فرهنگی هم زمان و تأثیر از آنهاست. از آنجا که این عقاید اغلب بعد از تبعید و در قرن سوم ق.م نمود بارز یافته اند، علتِ ظهور مفهوم روح و دیگر مفاهیم آخرت شناختی را در رویدادهای تاریخی همچون اسارت بابلی، غلبه ی ایران، حمله ی اسکندر و یونانی مآبی، قیام مکابی ها و تأثیر از ادیان و تمدن هایی مانند آشور، کنعان، بابل، مصر، ایران و یونان باید جستجو کرد.