رسوب شناسی و کانی شناسی باختر پلایای حاج علی قلی خان (جنوب دامغان)

چکیده پلایای حاج علی قلی خان در شمال ایران مرکزی و حاشیه دامنه های جنوبی کوه های البرز ودر جنوب دامغان قرار دارد و دارای مساحتی در حدود 2400کیلومتر مربع می باشد. دراین ناحیه، آب و هوا خشک تا نیمه خشک بوده و میانگین بارندگی بین 55 تا 147 میلی متر است.حداکثر دمای روزانه در تابستان ?? درجه و حداقل آن در زمستان 1? - درجه سیلیسیوس است.ارتفاع پلایا در این ناحیه بین 7?0 تا 1200 متر بالاتر از سطح دریا است. این پلایا تقریبا از تمام جهات تغذیه می شود و رود اصلی تغذیه کننده در منطقه مورد مطالعه رودخانه چشمه علی دامغان می باشد که با توجه به نقشه 250000/1 گرگان از سازند های بهرام ،سیب زار و پادها میگذرد .آب های زیرزمینی نیز یکی ازمنابع تغذیه کننده آن هستند.این کویررا می توان به سه زون رسی، مرطوب و نمکی تقسیم بندی کرد.حدود 90 نمونه از منطقه مورد مطالعه برداشت شد که از این تعداد 15 نمونه جهت انجام آزمایش انتخاب شد و 8 نمونه موردانجام آزمایش xrd قرار گرفت که بر اساس ان در منطقه مورد مطالعه کانی های تبخیری گوناگونی مانند هالیت، ژیپس و کارنالیت شناسایی شده اند.پلایای حاج علی قلی خان از شمال به جنوب دربرگیرنده محیط های گوناگون و نهشته های وابسته به آن ها مانند بادزن آبرفتی بزرگ،رودخانه های فصلی و پلایا است. مطالعات انجام شده بر روی رسوبات منطقه مورد مطالعه نشان می دهد که رسوبگذاری کانی ها از مدل چشم گاوی تبعیت می کندبه طوری که ابتدا کانی های کربناته مانند کلسیت در حاشیه حوضه رسوب می کند و سپس با افزایش تبخیر کانی های اپسومیت ،بازانیت ،گلوبریت، ژیپس و هالیت به سمت مرکز حوضه تشکیل می شوند. در محیط پلایا، می توان زیر محیط های گوناگونی راشناسایی نمودبراساس تقسیم بندی متداول پلایاها می توان در آنها 5زیر محیط اصلی راشناسایی نمود . این پنج زیر محیط که در پلایای حاج علی قلی خان نیز قابل شناسایی هستند که به ترتیب از بیرون به درون پلایا شامل 1-زیر محیط رودخانه فصلی (ephemeral streams) ،2-زیر محیط باد بزن های آبرفتی (alluvial fans) ،3-زیر محیط پهنه گلی-خشک(dray mud flat) ،4-زیر محیط پهنه گلی-شور(saline mud flat) ،5-زیر محیط پهنه شور (salin pan) می باشد. نهشته های پلایای حاج علی قلی خان در مراحل متناوبی پدید آمده اند که عبارتند از: 1 - "سیلابی" با دریاچه لب شور، 2 - "تبخیر و تغلیظ یونی" در زمانی که دریاچه شور می شود، و 3- "خشک شدگی" که یک حوضچه خشک ساخته می شود.