تأثیر قرآن و حدیث در نفحات الانس جامی

قرآن کریم اقیانوس بی منتهای معانی است که هر کس به فراخور ذائقه ی فهم و استعداد خویش از آن بهره می گیرد. قرآن همچنان که در همه ی ارکان تمدّن و فرهنگ ما تأثیر داشته، در ادبیّات ما هم تأثیر داشته است. ادبیّات فارسی چنان مفاهیم گوناگونی را از سرچشمه های پربرکت الهی به وام گرفته که بدون آشنایی با قرآن و حدیث ، آگاهی نسبت به تمامی زوایای سروده ها و نوشته های شعرا و نویسندگان ایرانی به امری محال مبدل شده است . از طرفی ، این تأثیرپذیری تنها به حوزه ی مفاهیم محدود نشده و حوزه ی علوم ادبی و چگونگی به کارگیری کلمات و کیفیّت کلام را نیز در برگرفته است . تحلیل و بازخوانی روایت های کهن منظوم و منثور می تواند در شناخت بیشتر و عمیق تر این آثار موثّر واقع شود. اینک ما در این پژوهش می‏خواهیم پرتو قرآن کریم و آیات ذکر حکیم را در نفحات الانس جامی بنگاریم و تا آنجا که در توان داریم متن کتاب نفحات الانس را که به نحوی تحت تأثیر قرآن کریم بوده و از آیات آن استفاده کرده،و یا تضمین نموده است، استخراج کنیم. کاربرد به جا و به موقع آیات قرآن و تناسب هر آیه با متن کتاب که از ویژگی های نثر کلاسیک خصوصاً گونه تعلیمی و عرفانی بوده است، نشانه ی اشراف جامی به آیات الهی است. اثرپذیری جامی گاه در حد استفاده از واژگان و اصطلاحات قرآنی و حدیثی است؛ گاه جنبه اقتباس و درج یا حل و تحلیل به خود می گیرد؛ گاه صورتی تلمیحی و اشارتی دارد؛ گاه به ترجمه یا تفسیر یا تأویل آیه یا حدیث پرداخته می شود؛ گاه صورتی استنادی و استدلالی دارد و در مواردی نیز شیوه ها و شگردهای دیگری به خود می گیرد.