مطالعه تاکسونومیکی گونه های قارچ verticillium، عامل پژمردگی درختان میوه ی هسته دار در استان آذربایجان غربی و تعیین گروه های سازگار رویشی آن ها

جنس گیاهان هسته دار (prunus) با تعداد زیادی گونه، یک جنس با گسترش جهانی و با بیش ترین تنوع بومی در آسیا است. انواع مختلفی از محصولات میوه ای از درختان متعلق به این جنس در ایران و در استان آذربایجان غربی تولید می شود که به مصرف خوراکی یا فرآوری و تولیدات داروئی می رسد. انواع مختلفی از عوامل بیماری زای گیاهی اعم از باکتریایی، قارچی و ویروسی این درختان را مورد حمله قرار داده و باعث کاهش عملکرد یا زوال این درختان می شوند. پژمردگی های آوندی ناشی از قارچ verticillium از جمله مهمترین بیماری های این گیاهان محسوب می شوند که توسط تعدادی از گونه های خاکزاد جنس verticillium ایجاد می شوند. در حال حاضر 19 گونه بیماریزای گیاهی در این جنس پذیرفته شده است که گونه verticillium dahliae دارای بیشترین گسترش جغرافیایی و دامنه میزبانی است. این بیماری در سال های اخیر به طور گسترده ای در باغات درختان میوه ی هسته دار در استان آذربایجان غربی شایع شده و خسارت های فراوانی را باعث شده است. به رغم اینکه مطالعات زیادی در نقاط مختلف دنیا در مورد این بیماری و عوامل ایجاد کننده آن انجام شده است، اما در ایران و به خصوص در استان آذربایجان غربی، تا به حال هیچ گونه مطالعه ی جامعی در مورد بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی درختان میوه ی هسته دار و گونه های مرتبط با ایجاد این بیماری انجام نشده است. بنابراین، این مطالعه به منظور شناسایی گونه یا گونه های مسئول در ایجاد بیماری و تعیین گروه های سازگار رویشی (vcgs) آن ها انجام گرفت. برای این منظور و بعد از بازدید از باغات درختان میوه ی هسته دار در 5 شهرستان شامل ارومیه، سلماس، خوی، نقده و میاندوآب از استان آذربایجان غربی، بین سال های زراعی 93-92، تعداد 55 جدایه با مشخصات قارچ verticillium جداسازی و خالص سازی شدند. شناسایی گونه ها بر اساس صفات ریخت شناختی جدایه ها روی محیط کشت سیب زمینی- دکستروز آگار (pda) انجام گرفت و تمامی جدایه ها به عنوان گونه ی verticillium dahliae شناسایی شدند. همچنین گیاهان آلو، بادام، زردآلو، شلیل و هلو به عنوان میزبان های قارچ verticillium dahliae در نواحی مختلف استان مشخص گردیدند. برای تعیین گروه های سازگار رویشی، ابتدا جهش یافته های نیت با کشت جدایه های خالص شده روی محیط کشت آب-آگار-کلرات (wac) ایجاد شدند. در مجموع تعداد 571 جهش یافته نیت تولید شدند. از بین جهش یافته های نیت، تعداد 483 عدد جهش یافته نیت 1، و تعداد 88 عدد جهش یافته نیت m بدست آمد. جهش یافته های نیت به طور متقابل و در تمامی ترکیبات ممکن روی محیط کشت زاپک-دوکس-آگار (cda) تلاقی داده شدند و در مجموع تعداد 3 گروه سازگار رویشی شناسایی گردید. این گروه ها به نام های c, b, a نامگذاری شدند. بر اساس فراوانی جدایه های متعلق به هر گروه سازگار رویشی، 2 جدایه در گروه a، 6 جدایه در گروه b و 44 جدایه در گروه c قرار گرفتند و سه جدایه نیز جهش یافته نیت را تولید نکردند و بنابراین در هیچ گروهی قرار نگرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که گونه ی verticillium dahliae گونه ی اصلی ایجاد کننده بیماری در این استان می باشد. بر اساس نشانگر گروه های سازگار رویشی، تنوع ژنتیکی پایینی در جدایه های مورد مطالعه دیده شد. این مطالعه تاییدی بر مطالعات قبلی انجام گرفته در ایران و جهان مبنی بر پایین بودن تنوع ژنتیک جمعیتی گونه verticillium dahliae بر اساس نشانگر vcgs است و نمایانگر این است که این گونه در آذربایجان غربی و ایران، از یک گروه همسان تشکیل شده است.