بررسی اندیشه سیاسی سیدمحمدخاتمی

در این پژوهش که به منظور بررسی اندیشه ی سیاسی سید محمد خاتمی به صورت کیفی نگاشته شده است، با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و با مورد مطالعه قرار دادن مکتوبات دردسترس، اظهارنظرها و سخنرانی های وی، عناصر اساسی اندیشه ی ایشان مورد تحلیل قرار گرفته و سعی شده است به سوالات اساسی این پژوهش، از جمله این موارد پاسخ داده شود؛1. در اندیشه ی سیاسی خاتمی مفاهیمی چون آزادی ، عدالت و دموکراسی یا مردم سالاری چه جایگاهی دارند؟ 2. چگونه تعاملی با دنیای غرب و مدرنیته درخور جامعه ی ایرانی است؟ خاتمی، مردم سالاری دینی را مدلی مناسب از حکومت، برای جامعه ی دینی ایران معرفی می کند که هم محاسن دموکراسی غربی را دربر دارد و هم می تواند از معایب آن به دور باشد. تعریف خاتمی، از آزادی، ریشه در جهان بینی و انسان شناسی وی داشته و او، آزادی را زمانی شایسته می داند که علاوه بر تأمین نیازهای مادی انسان، بعد معنوی انسان را نیز در نظر گرفته و در تکامل معنوی آدمی نیز موثر باشد که چنین آزادی ای به باور وی، در لوای عقل گرایی ، عبودیت خدا و رهایی از هوا و هوس، میسر می باشد. خاتمی در عرصه ی گذار از عقب ماندگی، بر توسعه ی سیاسی و جامعه ی مدنی تأکید فراوان کرده و در این راستا التزام به قانون را مهم ترین اصل دانسته، معتقد است مشارکت سیاسی و حق تعیین سرنوشت مردم به دست خودشان، از مهم ترین اصول پیشرفت و ترقی می باشد و در این باب هرکسی فارغ از نژاد، زبان، جنسیت و مذهب، با پذیرش قانون اساسی، از حقوق و تکالیف شهروندی بهره مند می شود. وی، در عرصه ی بین المللی، به طرح گفت و گوی تمدن ها پرداخته،این نوع گفت و گو را یکی از راه های اصلاح جهان خشونت زده و رنجورمعاصر بیان می کند. بنابراین مفاهیم اساسی اندیشه ی خاتمی با توجه به سعی وی در تلفیق سنت و مدرنیته، گه گاه دچار ابهام می گردد اما می توان گفت، فهم عناصر سازنده ی اندیشه ی سیاسی وی، تنها با ترسیم فضای اندیشگی او که سنتزی از سنت و مدرنیته، جسم و روح و غرب و شرق، می باشد، میسر است. در ساختار نظام اندیشگی خاتمی می توان از دو دسته مفاهیم و راهکارها سخن گفت؛1.تاکتیک ها. 2. استراتژی. بنابراین اگر نقاط گنگ و مبهم اندیشه ی وی روشن شود و طرح مناسب و منسجمی از اندیشه ی او در حوزه ی عملی ارائه گردد، می تواند حامل پیشنهادات سازنده ای در جهت اعتلای ایران و نکات قابل تأملی در وادی اندیشگی داشته باشد.