مطالعه نقش فرآیندهای زمین شناسی در ایجاد آلودگی های زیست محیطی ناشی از آزادسازی فلزات سنگین در منابع خاکی مناطق دگرسانی زاخور(مشگین شهر)

محدوده معدنی و دگرسانی زاخور در 27 کیلومتری شمالغرب شهرستان مشگینشهر، واقع شده است.مهم ترین رودخانه منطقه مورد بررسی، رودخانه قره سو می باشد که در جنوبـجنوب غرب آن جاری است. مشاهدات صحرایی و بررسیهای زمین شناسی انجام گرفته، رخداد زونهای دگرسانی آرژیلیک، آرژیلیک- فیلیک، آرژیلیک پیشرفته، دگرسانی سیلیسیو وجود کانی سازی مس، سرب ، روی، کبالت، نیکل، طلا و نقره را تأیید کرده است. تعیین نوع و میزان گسترش زونهای دگرسانی گرمابی وهیپوژن و سوپرژن و محدوده هاله های اولیه و ثانویه مربوط به عناصر سنگین و سمی از نتایج مهم این پژوهش می باشد. . از آنجا که زون قره داغ-طارم به عنوان یک زون متالوژن مطرح بوده و در برخی از مناطق آن نیز فعالیت-های معدنی وسیعی انجام گرفته و یا در حال انجام می باشد، بنابراین تحقیق در زمینه امکان آلودگی منابع زیست محیطی این مناطق به عناصر سمی و همچنین محدودیت های بوجود آمده در اثر تمرکز این عناصر در منابع مختلف ضروری به نظر می رسیدچرا که فلزات سنگین و سمی نهایتا در خاک تجمع یافته و از طریق گیاهان و یا آب وارد چرخه غذایی دام و انسان می شوند. لذا محدوه ی شمال غرب مشگین شهر (منطقه زاخور) در محل خروجی حوضهقره سو، به عنوان یکی از مناطق معدنی این زون، جهت شناخت آلودگی زیست محیطی خاک ناشی از زون های دگرسانانتخاب گردید و نمونه های مختلف خاکجمع آوری شده به روش icp-ms آنالیز عنصری شدند. غلظت عناصر به دست آمده با مقادیر استاندارد و قراردادی ارائه شده توسط موسسات بین المللی ارائه کننده با مقادیر رهنمود مورد مقایسه قرار گرفت و میزان آلودگی نمونه ها ارزیابی شد. جهت تعیین شدت آلودگی خاک در منطقه، از چند شاخص آلودگی استفاده شد.طبق شاخص زمین انباشت عناصر کروم، جیوه، نیکل و کادمیوم در در هر سه زون دگرسانی همچنین، در رسوبات کواترنری در رده کاملا غیرآلوده قرار گرفتند. عنصر روی در زون دگرسانی آرژیلیک در رده غیرآلوده تا آلودگی متوسط قرار می گیرند، و در زون دگرسانی آرژیلیک پیشرفته، سیلیسی و رسوبات کواترنری در رده کاملا غیر آلوده قرار دارند. و اماعنصر سرب در در رده آلودگی متوسط و متوسط تا شدید قرار گرفت. عنصر آرسنیک در هر سه زون و رسوبات کواترنری در رده آلودگی شدید تا بسیار شدید و بسیار شدید قرار گرفت. عنصر گوگرد نیز در رده آلودگی شدید قرار گرفت. بالا بودن گوگرد در خاک منطقه حاکی از تیپ کانی سازی high sulfidtion در زونهای دگرسانی هیدروترمالی زاخور می باشد.بر اساس یافته های حاصل از نمودارهای جعبه ای عنصر جیوه در میان دادهها در هر سه زون دگرسانی و رسوبات کواترنری دارای توزیع نرمال در بین دادهها و پراکندگی یکنواختی بود. بر اساس نتایج محاسبات تغییرات جرمی در دو زون دگرسانی آرژیلیکی و سیلیسی عناصری چون کروم، نیکل، آرسنیک، سرب و گوگرد غنیشدگی و عناصر جیوه و کادمیوم تهی شدگی نشان دادند. عنصر روی در زون دگرسانی آرژیلیکی غنی شدگی جزئی داشت و در زون دگرسانی سیلیسی تغییری نشان ندادمیتوان گفت که جذب سطحی در کانی های رسی و مواد آلی، جذب عناصر توسط اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن و منگنز نقش بسیار موثری در توزیع (انباشتگی) عناصر سنگین در این زونها ایفا نموده است.با توجه به بررسی های کانی شناسی و ژئوشیمیایی انجام شده و با در نظر گرفتن شرایط فیزیکوشیمیایی واکنش های دگرسانی دخالت محلول هیدروترمال حرارت پایین با اسیدیته بالا و غنی از گوگرد در تشکیل زونهای دگرسانی زاخوررا می توان استنباط نمودکه بر اساس شدت دگرسانی باعث تحرک و شستشوی کاتیون های قلیایی و فلزات سنگین از سنگ میزبان و ورود آنها به محیط های ژئوشیمیایی ثانویه مثل خاک یا آب منطقه شده اند.