بررسی اثر نیتروژن باقیمانده از کودهای سبز مورد استفاده در زراعت چغندرقند بر رشد و عملکرد گندم

به منظور بررسی اثر نیتروژن باقیمانده از کودهای سبز مورد استفاده در زراعت چغندرقند بر رشد و عملکرد گندم پژوهشی در سال های زراعی 1392-1390در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد به اجرا درآمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. فاکتور اول شامل کاربرد سه نوع کود سبز و تلفیق آنها با کود شیمیایی در دو مقدار 100 و 150 کیلوگرم اوره در هکتار و فاکتور دوم شامل کاربرد کود شیمیایی در دو سطح (شاهد و مرسوم کشت گیاه گندم بود). بدین منظور کرت¬های آزمایشی به دو قسمت مساوی تقسیم شده و نصف کرت ها معادل نیتروژن مرسوم زراعت گندم را دریافت کردند. برای برآورد نسبت کربن آلی به نیتروژن در 4 مرحله ی قبل از کاشت کود سبز در پاییز 90، بعد از برگرداندن کود سبز در خردادماه 91، قبل از کاشت گندم در آذرماه 91 و پس از برداشت گندم در تیرماه 92 از خاک نمونه گیری شد. نتایج نشان داد که یک ماه پس برگرداندن کود سبز به خاک و کشت چغندر قند، این نسبت افزایش و شش ماه پس از برگرداندن کود سبز به خاک، این نسبت در همه واحدهای آزمایشی کاهش قابل ملاحظه ای یافت. پس از برداشت گندم مشخص شد که در فاصله ی زمانی 7 ماهه این نسبت دوباره افزایش یافته است. در این بین کود سبز خلر +100 کیلوگرم اوره و کود سبز نخودفرنگی دانه درشت +150 کیلوگرم اوره موجب نوسانات کمتری در نسبت c/n در طول زمان شدند. به عبارت بهتر این تیمارها محیط پایدارتری برای گیاه ایجاد نمودند. نتایج تجزیه واریانس مشخص نمود که اثر استفاده از کود سبز در تناوب زراعی و نیز استفاده از کود نیتروژنه بصورت سرک در کشت گندم بر میزان عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد سنبله و تعداد سنبلچه در سنبله، ارتفاع گیاه و انواع علف های هرز سطح مزرعه در سطح یک در صد معنی دار (p< 0.01) بود. نتایج مقایسات میانگین نشان داد استفاده از کود شیمیایی سرک موجب افزایش معنی¬دار عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه شد. تاثیر استفاده از کود سرک بر شاخص برداشت همانند عدم استفاده از آن بود و تفاوت میانگین ها در این دو معنی دار نبود. بالاترین تعداد سنبله در مترمربع در تیمارهای حاوی کود سبز خلر و تلفیق آن با مقادیر مختلف کود شیمیایی بدست آمد و پس از آن تیمارهای تلفیق نخودفرنگی دانه درشت و نخودفرنگی دانه ریز با 150 کیلوگرم اوره قرار داشتند.این مطلب نشان می¬دهد که بدون در نظر گرفتن کاربرد یا عدم کاربرد کود سرک، استفاده از کود سبز یا تیمارهای تلفیقی قبل از کشت گندم، تاثیر خوبی بر تعداد سنبله در اجزای عملکرد دارد. دیگر اجزای عملکرد گندم نیز مقادیر بالاتری را در تیمارهای تلفیق کود سبز نشان دادند. برهم¬کنش کود سبز و کود شیمیایی در سطح احتمال یک در صد برای صفتهای شاخص سطح برگ و دوام سطح برگ در تمامی مراحل نمونه برداری معنی دار شد. بالاترین میزان شاخص سطح برگ و همچنین دوام سطح برگ مربوط به تیمارهای نخودفرنگی دانه ریز و خلر+ 100 کیلوگرم کود اوره بود. هم چنین تیمار شاهد، کمترین میزان شاخص مذکور را داشت. آنالیز میزان سرعت جذب خالص نشان داد که تیمارهای نخودفرنگی دانه درشت، نخودفرنگی دانه ریز، نخودفرنگی دانه ریز+ 100 کیلوگرم اوره و نخودفرنگی دانه درشت+ 100 کیلوگرم اوره بالاترین سرعت جذب خالص در واحد سطح برگ را نشان دادند. در بررسی میزان سرعت رشد محصول، هم در استفاده از کود سرک و هم در عدم استفاده از کود سرک بالاترین میزان مربوط به تیمارهای نخودفرنگی دانه درشت و نخودفرنگی دانه ریز بود و پس از آن، تیمارهای خلر+ 100 کیلوگرم اوره، نخودفرنگی دانه ریز+ 100 کیلوگرم اوره و نخودفرنگی دانه درشت 150 کیلوگرم اوره بیشترین میزان سرعت رشد محصول را در تیمارهای مورد بررسی داشتند. در برهمکنش عدم استفاده از کود اوره با تیمارهای مورد بررسی، تیمار نخودفرنگی دانه ریز+ 150 کیلوگرم اوره بالاترین میزان سرعت رشد نسبی را نشان داد. بنابراین استفاده از کودهای سبز در تناوب و مدیریت تلفیقی آنها می¬تواند علاوه بر تأمین نیازهای گیاه اول نیاز گیاهان بعدی در تناوب مثل گندم را تأمین و از اینرو به پایداری سیستم کمک کند.