مطالعه تطبیقی صنعت التفات در تفسیر «المیزان فی تفسیر القرآن » و « التحریر و التنویر »

التفات از صنعت های علوم بلاغت می باشد که با یادگیری آن به فهم عمیق تر اعجاز بلاغی قرآن و ساختار کلامش و درک صحیح آیات الهی نایل می شویم. هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی صنعت التفات در تفسیر المیزان فی تفسیر القرآن و تفسیر التحریر و التنویر است. پژوهش حاضر از نوع بنیادی و با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده و روش تحلیل داده ها مقایسه ای بوده است. جامعه تحقیق متنی: شامل آیات قرآن و تفسیر المیزان و التحریر می باشد که به صورت هدفمند و در راستای سوالات تحقیق انجام گرفته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که التفات در المیزان بر اساس مکتب سکاکی و بر سه قسم التفات در ضمایر، عدد و افعال است، که به طور کلی 217 التفات تبیین شده که 185مورد التفات در ضمایر و 31 مورد التفات در عدد و 1مورد التفات در افعال می باشد و با دو شیوه ایجابی و سلبی به تبیین التفات در آیات الهی پرداخته، وی در شیوه ایجابی با تعیین مواضع و نکات التفات و بهره¬گیری از اختلاف قرائت، سیاق آیات، اصالت سیاق و بهره گیری از قواعد عربی، به بیان التفات پرداخته و در شیوه سلبی علاوه بر قواعد ادبی با توجه به تعمیم خطاب و سیاق به تبیین عدم التفات در آیات پرداخته است. التفات در التحریر بر اساس مکتب سکاکی و بر دو قسم التفات در ضمایر و عدد است که به طور کلی 204 مورد التفات تبیین شده که 200 مورد التفات در ضمایر و 4 مورد التفات در عدد می باشد و با دو شیوه ایجابی و سلبی به تبیین التفات در آیات پرداخته، که در شیوه ایجابی با تعیین مواضع و نکات التفات و بهره گیری از اختلاف قرائت و سیاق و با بهره گیری از قواعد عربی و بر اساس قواعد نحوی به تبیین التفات پرداخته است و در روش سلبی تنها با استفاده از قواعد ادبی به تبیین عدم التفات پرداخته است. در انواع التفات هر دو مفسر به التفات در ضمایر و عدد پرداخته اند و از این صنعت با نام التفات و عدول یاد کرده اند و در تعیین التفات پیرو مکتب سکاکی بوده اند و مواضع و نکات التفات را بیان کرده اند و در تبیین التفات آیات هر دو مفسر با بهره گیری از اختلاف قراءات، سیاق آیات، قواعد عربی به شرح التفات پرداخته¬اند، در برخی از آیات هر دو مفسر با بهره گیری از قواعد عربی به عدم التفات در آیات اشاره کرده اند، المیزان و التحریر در برخی آیات در تعیین مواضع و نکات آیات و در برخی دیگر تنها در تعیین موضع التفات متفق القول هستند. با وجود شباهت ها، تفاوت هایی نیز دیده می شود، از جمله تفاوت در اقسام و انواع التفات و تبیین موضع و نکات التفات و میزان توجه به قواعد ادبی و اختلاف قراءات و سیاق آیات، هم چنین هر کدام در تبیین عدم التفات دلایل متفاوتی ذکر نموده اند. با وجود تفاوت ها و شباهت ها هر دو تفسیر، زیبایی کلام الهی را به تصویر کشیده¬اند.