بررسی پایگاه اجتماعی - اقتصادی صحابه حاضر در بیعت های عقبه

اصحابه پیامبر نقش مهمی را در دوران نبوت پیامبر«ص» ایفا می کردند . به طور طبیعی صحابه از پایگاه اجتماعی - اقتصادی متفاوتی برخوردار بودند. انصار از قبیلۀ اوس و خزرج بودند که در خارج از یثرب با اسلام آشنا شدند و تعدادی از صحابه آنان به اسلام گرویده و با پیامبر«ص» بیعت کردند. بیعت کنندگان عقبه هرکدام به طایفه ای تعلق داشته و دارای جایگاه اجتماعی – اقتصادی ویژه بودند. در این پژوهش با استفاده از روش های کمّی و به کمک نرم افزارهای کامپیوتری به سنجش صحابه پایگاه آنها پرداخته شده است. در این محدودۀ زمانی دو ساله (دو سال قبل از هجرت پیامبر«ص») 87 نفر از بیعت کنندگان در عقبۀ اول و دوم ، با تعیین شاخصهای پایگاه اجتماعی و اقتصادی که شامل تاریخ و نحوۀ وفات ، وابستگی قبیله ای و طایفه ای، اصل ونسب ، وضعیت اقتصادی و شهرت است، که مورد تفکیک قرار گرفته است و به صورت برآیندهای بالا ، متوسط و پایین ارزیابی شده است و در آخر فراوانی آنها در قالب جداول و نمودارهایی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که 38درصد در اثر شهادت ، 33درصد در اثر مرگ طبیعی فوت کردند و 29 درصد که علت مرگشان نامعلوم بود. در وابستگی قبیله ای و طایفه ای از قبیله اوس 14/94درصد و از طایفۀ بنی عمرو بن عوف با 7 درصد، و از قبیلۀ خزرج 85 درصد و از طایفۀ بنی سَلَمه 40 درصد حضور داشتند. 36 درصد اصل و نسب بالا، 64 درصد اصل و نسب متوسط داشتند. 36/78 درصد وضعیت اقتصادی بالا ،41/37درصد وضعیت اقتصادی متوسط ، 17 درصد وضعیت اقتصادی پایین ، 5 درصد که وضعیت اقتصادیشان نامعلوم بود.41/37درصد مشهور و معروف، 4/6 درصد شهرت متوسط، 54 درصد شهرت پایین برخوردار بودند. در زمینۀ همبستگی کلی بین متغیرهای شهرت و وابستگی قبیله ای رابطۀ مستقیم و بین اصل و نسب و وابستگی قبیله ای و درآمد و وابستگی قبیله ای هر یک رابطۀ مستقیم ولی ضعیفی وجود دارد. بین متغیرهای شهرت و وابستگی طایفه ای رابطۀ مستقیم ولی ضعیفی و بین اصل و نسب و وابستگی طایفه ای و درآمد و وابستگی طایفه ای هر یک رابطۀ معکوس وجود دارد.