تاثیرپذیری اشعار شریف رضی از کلمات قصار نهج البلاغه

تأثیر در لغت به معنای «باقی ماندن اثر در چیزی» است. اثرپذیری می تواند به صورت آشکار یا پنهان باشد و انواع گوناگونی دارد. «حکمت» نیز در اصطلاح بر تجربه های انسانی اطلاق می گردد که حکما و شعرا، آن را با زبانی بلاغی و در قالب نظم و یا نثر بیان می کنند. سخنان امیرالمؤمنین علی علیه السلام که دربردارنده¬ی حکمت هایی والاست، در میان عرب از جایگاهی ویژه برخوردار گشته است. با توجه به این که نهج البلاغه از زمان تدوین تا کنون تأثیر انکار ناپذیری بر ادبیات جهان اسلام داشته و با توجه به عدم شناخت جامعه ی فرهیخته ی ایرانی نسبت به اثرپذیری گردآورنده ی آن (شریف رضی) از این کلام گرانقدر، انجام این پژوهش شایسته به نظر می رسد. نگارنده در این پژوهش ضمن مقایسه ی حکمت های نهج البلاغه و اشعار شریف رضی، به بررسی اثرگذاری کلام امیر مومنان بر اشعار شریف رضی پرداخته است. برای انجام این کار ابتدا به معرفی هر یک از نهج البلاغه و دیوان شریف رضی و صاحبان این دو اثر پرداخته شده، و پس از تعریف اثرپذیری و اثرگذاری و نیز بیان ماهیت حکمت، ابیاتی چند از دیوان شریف رضی با حکمت های نهج البلاغه مقایسه و وجوه تشابه در موارد یافت شده، تبیین گردید. نتایج به دست آمده نشان می دهد که مفاهیم و مضامین تعدادی از اشعار شریف رضی با کلمات قصار نهج البلاغه مشترک است که این امر می تواند ناشی از اثرپذیری شریف رضی از کلمات قصار امام علی علیه السلام باشد. اکثر اشعار تحت تأثیر شریف رضی از نوع «الهامی بنیادی و یا تلمیحی» و پنهان است، هرچند که در برخی ابیات نیز از اثرپذیری واژگانی استفاده شده است. اگر چه شریف رضی در برخی از موارد بطور مستقیم از مضامین نهج البلاغه استفاده نکرده، اما با این وجود می توان گفت که بطور غیرمستقیم و از ضمیر ناخودآگاه، تحت تأثیر نهج البلاغه بوده و از این رو تناص در بیشتر موارد از نوع غیرظاهر است.