مطالعه شدت استناد به پروانه های ثبت اختراع در مقالات مجلات شیمی ایران

امروزه ارزیابی ارتباط علم و فناوری و ردیابی و ترسیم انتقال دانش از علم به فناوری و برعکس، به یکی از مسائل بسیار مهم برای فهم سوالات مربوط به سیاست¬گذاری علم و فناوری تبدیل شده است. هرچند در سطح دنیا با استفاده از روش¬های گوناگون، رابطه علم و فناوری مورد مطالعه قرار گرفته، در کشور ما توجهی به این موضوع نشده است. از این¬رو، هدف پژوهش حاضر بررسی میزان استناد مقالات، به عنوان نماینده علم حوزه شیمی ایران به پروانه¬های ثبت اختراع، به عنوان نماینده فناوری، از جنبه روابط استنادی معکوس است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی – پیمایشی است و از روش¬های معمول علم¬سنجی برای انجام آن استفاده شده است. جامعه پژوهش را کلیه مقالات تمام متن علمی- پژوهشی حوزه شیمی ایران نمایه شده در بانک اطلاعات نشریات کشور و پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی بین سال¬های 1381 تا 1390 تشکیل می¬دهد که 3268 عنوان بوده است. تجزیه و تحلیل داده-های پژوهش از طریق آزمون¬های آماری مجذور کا و رسم نمودارهای پراکندگی با استفاده از نرم افزارهای اس. پی. اس. اس. و اکسل صورت گرفته است. یافته¬های پژوهش نشان می¬دهد که رشد مقالات ایرانی حوزه شیمی و همچنین فهرست ارجاعات مقالات این حوزه، در طول دوره مورد بررسی از رابطه نمایی مثبت تبعیت کرده است. از دیگر یافته¬های پژوهش این است که با وجود رشد زیاد مقالات و فهرست ارجاعات مقالات این حوزه، میزان استناد مقالات به پروانه¬های ثبت اختراع در طول سال¬های مورد بررسی تغییر محسوسی نکرده است. همچنین یافته¬های پژوهش نشان می¬دهد که بین زبان نشریات و میزان استناد مقالات به پروانه¬های ثبت اختراع رابطه وجود دارد و مقالات فارسی بیشتر از مقالات ایرانی انگلیسی زبان به پروانه¬های ثبت اختراع استناد کرده¬اند. در بررس رابطه بین حوزه و میزان استناد به پروانه¬های ثبت اختراع نیز مشخص شد که در حوزه مهندسی شیمی بیشتر از حوزه شیمی به این دسته از منابع استناد شده است. مقایسه میزان استناد به پروانه¬های ثبت اختراع در مقالات ایرانی نمایه شده در آی. اس. آی با مقالات ایرانی غیر آی. اس. آی حوزه شیمی نیز نشان¬دهنده این است که مقالاتی که در آی. اس. آی. نمایه نشده¬اند بیشتر از مقالات نمایه¬شده در آی. اس. آی. به پروانه¬های ثبت اختراع استناد کرده¬اند.