شناسایی و تعیین فراوانی گونه های قارچ تریکودرما در ریزوسفر آفتابگردان استان آذربایجان غربی

تریکودرما مهم ترین گونه قارچی در کنترل بیولوژیکی عوامل بیماری زای گیاهی می باشد. گونه های این قارچ همهجازی بوده و به عنوان میکروارگانیسم های غالب میکروفلور خاک محسوب می گردند. علیرغم مطالعات گسترده انجام شده بر روی قارچ تریکودرما در دنیا تاکنون مطالعه ای در اراضی آفتابگردان استان آذربایجان غربی صورت نگرفته است. این مطالعه به منظور شناسایی گونه های تریکودرما با استفاده از روش های مرفولوژیک و مولکولی و نیز بررسی فراوانی و پراکنش گونه ها انجام گرفت. بدین منظور، از ریزوسفر مناطق عمده کشت آفتابگردان شامل خوی، ارومیه و سلماس اقدام به نمونه برداری گردید و تعداد 152 جدایه قارچی خالص بدست آمد. جدایه های تریکودرما با استفاده از ویژگی های مرفولوژیک و نیز توالی بخشی از ژن tef1? شناسایی شدند. در مجموع هشت گونه قارچی شامل گونه های trichoderma harzianum، t. atroviride، t. brevicompactum، t. virens، t. longibrachiatum، t. pleuroticola، t. gamsiiو hypocrea orientals شناسایی گردیدند. تمامی این گونه ها برای ریزوسفر آفتابگردان در ایران و نیز استان آذربایجان غربی جدید می باشند. از طرفی، گونه t. gamsiiبرای فلور قارچی ایران جدید بوده و برای اولین بار گزارش می گردد. فراوانی و پراکنش گونه ها و جدایه های قارچی در مناطق مختلف نمونه برداری متفاوت بود. بیشترین تعداد جدایه های قارچی از منطقه ارومیه (69 جدایه) و به دنبال آن خوی (53 جدایه) و سلماس (30 جدایه) بودند. گونه های t. harzianum، t. atroviride، t. virensو t. longibrachiatumاز تمامی مناطق نمونه برداری جداسازی شدند. از طرفی، گونه t. brevicompactumتنها در مناطق ارومیه و خوی و گونه های t.gamsii، t. pleuroticolaو h. orientalis فقط در منطقه خوی جداسازی گردیدند. بیشترین فراوانی در گونه t. harzianumدیده شد که این گونه به عنوان گونه غالب در مناطق نمونه برداری استان آذربایجان غربی تلقی می گردد. همچنین بیشترین فراوانی گونه ای نیز در منطقه خوی مشاهده گردید. مطالعه مولکولی بر روی توالی بخشی از ژن tef1?نتایج شناسایی مرفولوژیک را تائید نمود و نیز نشان داد که بین جدایه های قارچی به دلیل قرار گرفتن در خوشه ها و زیر خوشه های مختلف تنوع زیادی وجود دارد. مطالعه تأثیر دماهای مختلف بر میانگین رشد پرگنه جدایه های مختلف تریکودرما و امکان تفکیک گونه و یا جدایه های درون گونه ای بر اساس میزان رشد نشان داد که در بین گونه های قارچی و نیز جدایه های درون یک گونه به جز گونه های t.harzianum و t. longibrachiatumدر دمای 30 درجه سلسیوس اختلاف آماری معنی داری بین جدایه ها دیده می شود. می توان چنین نتیجه گرفت که دما نمی تواند به عنوان یک عامل مناسب در تفکیک جدایه های قارچی متعلق به یک منطقه جغرافیایی عمل کند. البته در موارد بسیار محدود دما می تواند باعث تفکیک تعداد اندکی از جدایه های قارچی متعلق به یک گونه شود ولی می توان دما را به عنوان یک شاخص موثر در تفکیک گونه های تریکودرما در نظر گرفت.