برآورد پارامترهای ژنتیکی و شاخص های تحمل خشکی در تلاقی های f3:4 و f2:3 دای آلل گندم

این پژوهش به منظور بدست آوردن پارامترهای ژنتیکی و بررسی نحوه ی توارث برخی از صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد 5 ژنوتیپ گندم با استفاده از طرح تلاقی های دای آلل یکطرفه انجام شد. در این پژوهش نتاج 3f و 4f تلاقی ها به همراه والدین آن ها به صورت مجزا طی دوسال در سال های زراعی 91-92 و 92-93 در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز مورد ارزیابی قرار گرفت. این آزمایش بر پایه ی طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب سه محیط نشان داد که میانگین مربعات اثر ژنوتیپ × محیط برای صفات تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، وزن سنبله، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود، اما برای بقیه صفات معنی دار نبود. برای تعیین قابلیت های ترکیب پذیری عمومی و خصوصی از تجزیه و تحلیل دای آلل به روش 2 مدل گریفینگ و برای برآورد نوع عمل و تعداد ژن از تجزیه و تحلیل جینکز-هیمن استفاده گردید. میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی برای همه صفات بجز تعداد دانه در سنبله در سال دوم معنی دار گردید. میانگین مربعات ترکیب پذیری خصوصی برای همه صفات مورد مطالعه بجز تعداد دانه در سنبله و تعداد پنجه بارور در سال دوم معنی دار بود. نسبت میانگین مربعات gca به میانگین مربعات sca در صفات طول سنبله، روز تا گلدهی و وزن هزاردانه معنی دار بود که بیانگر سهم زیاد اثر افزایشی ژن ها در کنترل ژنتیکی صفات است. رقم کراس عدل برای صفات ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، تعداد روز تا گلدهی، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه بهترین ترکیب پذیری عمومی را داشت. همچنین محاسبه اثر sca تلاقی ها نشان داد که تلاقی کراس عدل×مرودشت برای صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه و تلاقی شیراز×مرودشت برای صفات تعداد پنجه بارور وزن هزار دانه، وزن سنبله و عملکرد دانه بهترین ترکیب پذیری خصوصی را داشتند. بر اساس نتایج آزمون مدل جینکز- هیمن برآورد میانگین درجه غالبیت و نتایج تجزیه و تحلیل گرافیکی نشان داد که صفات ارتفاع بوته، روز تا گلدهی، طول سنبله و عملکرد دانه در هر دو محیط و تعداد دانه در سنبله در آزمایش دوم توسط غالبیت نسبی کنترل می شوند در حالی که عمل ژن برای صفات دانه در سنبله، سنبلچه در سنبله و وزن هزار دانه از نوع فوق غالبیت بدست آمد. نتایج شاخص های تحمل نشان داد که رقم چمران و نتاج تلاقی شیراز × مرودشت مقاوم ترین و کراس عدل × مرودشت و رقم داراب2 حساس ترین ژنوتیپ ها مواجهه با شرایط کمبود آب بودند.