تحلیل اثرات تجارت غیررسمی بر پایداری اجتماعی شهرهای مرزی ایران نمونه موردی شهر بانه

مبادلات تجاری و مرزی شهر بانه تا پایان دهه شصت در مقیاس محدود انجام می شد اما در اولین سال های دهه هفتاد و با ایجاد بازارچه مرزی سیرانبند مبادلات تجاری افزایش یافت اما پس از گذشت یک دهه واردات کالا به صفر رسید و بیشتر واردات کالا از طریق قاچاق کالا صورت گرفت. به طوری که افزایش مبادلات غیرقانونی سبب فراهم آوردن زمینه امکانات درآمدی و اشتغال بهتر برای ساکنین و همچنین باعث افزایش مهاجرت روستاهای پیرامون به شهر شد. با تمرکز این فعالیت ها در شهر بانه، تعداد مجتمع های تجاری از یک مورد در سال 1375 به 85 مورد در سال 1390 رسید که تمام این مجتمع ها در محدوده کوچکی از شهر بانه تمرکزیافته اند. تمرکز فعالیت ها که اغلب کالاها را با کیفیت مناسب و با قیمیت بسیار پایین در اختیار مشتریان قرار می دهد باعث شد سالانه میلیون ها نفر به این شهر هشتاد هزار نفری جهت خریدوفروش روانه شوند. با افزایش ورود کالاهای قاچاق و افزایش تعداد مسافران، زمینه برای ایجاد مشاغل دیگر مانند دست فروشی، اجاره سوییت و... فراهم شد .همچنین ایجاد خدمات تبعی، جهت سرویس دهی به مسافران، تمرکز شدیدتر فعالیت ها در محدوده مرکزی شهر بانه را به دنبال داشت. در تحقیقات قبلی اکثراً بر تأثیرات کالبدی و اقتصادی این پدیده بر شهر اشاره شده است و اغلب اثرات این پدیده بر ابعاد اجتماعی شهر و خصوصاً اثرات آن بر ساکنین محدوده مرکزی شهر بانه نادیده گرفته شده است.در این پژوهش که به تحلیل اثرات تجارت غیررسمی بر پایداری اجتماعی شهر بانه پرداخته است ، اثرات تمرکز فعالیت های غیررسمی بر ابعاد اجتماعی شهر و محدوده تمرکز این فعالیت ها مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش مبتنی بر روش توصیفی – تحلیلی بوده و روش گرداوری اطلاعات با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی، مصاحبه و توزیع پرسشنامه می باشد. در این پژوهش از نرم افزار gis و auto cad جهت ترسیم نقشه ها و از نرم افزار spss و exeel جهت توصیف اطلاعات آماری و پرسشنامه استفاده شده است. در تحلیل آماری با روش مقایسه میانگین ها در دو محدوده مورد مطالعه از آزمون من ویتنی و آزمون t-test استفاده گردیده است. در این پژوهش پس از بررسی دلایل وجود تجارت غیررسمی در شهر بانه، محدوده تمرکز فعالیت ها در محدوده مرکزی با استفاده از شاخص های اشتغال غیررسمی و مصاحبه با کارشناسان شهری تعیین و تدقیق گردید سپس با استفاده از پرسشنامه، محدوده تمرکز این فعالیت ها با سایر مناطق شهر بانه از لحاظ شاخص های پایداری اجتماعی مقایسه شد.در این پژوهش پایداری اجتماعی از لحاظ چهار شاخص انسجام اجتماعی ،مشارکت ،کیفیت زندگی و امنیت مورد ارزیابی قرار گرفت . نتایج تحقیق نشان داد که در شاخص های انسجام اجتماعی ، کیفیت زندگی و امنیت اختلاف معنی داری میان محدوده مرکزی با مناطق پیرامونی شهر بانه وجود دارد.در تمام شاخص های مذکور میانگین محدوده پیرامونی از محدوده مرکزی بالاتر بود که نشان دهنده وضعیت بهتر هر کدام از این شاخص ها در محدوده پیرامونی به نسبت محدوده مرکزی می باشد. اگرچه در شاخص مشارکت (sig=0.192) اختلاف معنی داری میان دو محدوده مورد مطالعه وجود نداشت اما در این شاخص نیز محدوده پیرامونی تا حدودی به لحاظ میانگین بالاتر وضعیت مطلوب تری داشته است. در مجموع برای پایداری اجتماعی نیز اختلاف معنی داری در محدوده مرکزی و محدوده پیرامونی وجود داشت ( sig=0.043) و با توجه به آن که میانگین محدوده پیرامونی 3.226 و محدوده مرکزی 2.691 می باشد، بنابراین نتایج تحقیق نشان می دهد در محدوده تمرکز تجارت غیررسمی، ناپایداری اجتماعی شدیدتر می باشد. با توجه به نتایج تحقیق راهکارهای جهت کاهش اثرات منفی تجارت غیر رسمی بر شهر بانه و محدوده تمرکز فعالیت ها ارائه شد که از مهمترین آن می توان به جلوگیری از قاچاق کالا،سرمایه گذاری در سایر پتانسیل های شهر ،ایجاد اشتغال و تدوین مقررات و قوانین جهت جلوگیری از ساخت مجتمع های تجاری و تمرکز فعالیت ها در مرکز شهر بانه اشاره کرد.