مطالعه تنوع ژنتیکی، اثر کودهای نانو و وزن بنه مادری بر خصوصیات زراعی و کیفی زعفران (crocus sativus l.)

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی، اثر کودهای نانو و اندازه بنه مادری بر خصوصیات زراعی و کیفی زعفران (crocus sativus l.)، آزمایشی بصورت کرت های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی-دانشگاه ارومیه در سال های 92-1391 به مرحله اجرا درآمد که در آن، کودهای نانو در چهار سطح (آهن، فسفر، پتاسیم و شاهد) به عنوان کرت های اصلی، اکوتیپ های زعفران در شش سطح (مشهد، تربت حیدریه، تربت جام، بیرجند، قاین و گناباد) به عنوان کرت های فرعی و اندازه بنه مادری در چهار سطح (6، 8، 10 و 12 گرم) به عنوان کرت های فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر سال، کودهای نانو، اکوتیپ‏های زعفران، وزن بنه مادری و ترکیب تیماری آن‏ها بر روی کلیه صفات مورد مطالعه کاملا معنی‏داری می‏باشد. نتایج مقایسه میانگین اثر کودهای نانو نیز نشان داد که مصرف کودهای نانو (به‏ترتیب آهن، فسفر و پتاسیم) نسبت به شاهد (عدم مصرف کود) عملکرد و اجزای عملکرد زعفران را به‏طور معنی‏داری بهبود دادند. از طرفی اکوتیپ‏های تربت‏حیدریه و مشهد به‏عنوان مناسب‏ترین اکوتیپ‏های زعفران در شرایط آب و هوایی ارومیه شناخته شدند. نتایج حاصل از مقایسه میانگین وزن بنه مادری نشان داد که با افزایش وزن بنه مادری از 6 گرم به 12 گرم، کلیه صفات مورد مطالعه به‏صورت تصاعدی افزایش یافتند و در مجموع مشخص شد که بنه‏های زیر 8 گرم از لحاظ کیفیت مناسب نیستند. لذا جهت احداث مزرعه جدید زعفران توصیه نمی شوند. نتایج ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد زعفران با تمامی‏ صفات به‏جز شاخص برداشت ارتباط مثبت و معنی‏داری دارد. همچنین روابط خطی بین صفات کیفی زعفران (سافرانال، کروسین و پیکروکروسین) مثبت و معنی‏داری گزارش گردید. نتایج تجزیه علیت، صفات تعداد گل، وزن خشک کلاله و خامه، وزن تر برگ و وزن خشک گل را به عنوان موثرترین صفات در بهبود عملکرد زعفران معرفی نمود. نتایج تجزیه های ژنتیکی نشان داد که 27 آغازگر از نشانگر ssr و 28 آغازگر از نشانگر ipbs به ترتیب 49 و 179 چندشکلی را در بین اکوتیپ های زعفران شناسایی نمودند. لذا می‏توان بیان نمود که نشانگر ipbs در مقایسه با نشانگر ssr، کارایی بالاتری در تعیین تنوع ژنتیکی زعفران دارد. با تخمین تعداد باند چندشکلی اختصاصی در مجموع هر دو نشانگر مشخص شد که اکوتیپ مشهد (7 باند) و گناباد (صفر باند) به‏ترتیب بیشترین و کمترین باند اختصاصی را داشتند. نتایج تجزیه کلاستر نشان داد که شش اکوتیپ زعفران در چهار گروه قرار گرفتند و این گروه‏بندی توسط تجزیه به مولفه‏های اصلی مورد تایید قرار گرفت. نتایج حاصل از شباهت ژنتیکی بر اساس دو نشانگر نشان داد که اکوتیپ‏های زعفران مورد مطالعه در مجموع شباهت بالایی با یکدیگر دارند (65 تا 90 درصد). نتایج درخت فیلوژنی نشان دادند که اکوتیپ‏های بیرجند، مشهد و گناباد از خلوص ژنتیکی بالایی برخوردار هستند. در حالیکه اکوتیپ‏های تربت‏حیدریه و تربت‏جام با یکدیگر اختلاط یافته و خلوص ژنتیکی نداشتند.