بازآفرینی فضای شهری از نظرگاه خوانش کیفیات ادراک مکان از منظر مخاطبین و سازندگان فضا (نمونه موردی مجموعه شهری امامزاده صالح (ع) تجریش تهران)

مهم ترین مسأله ای که در تفکر امروزی طراحی شهری به چشم می خورد در نظر گرفتن طراحی شهری به عنوان یک محصول تمام شده و کامل به جای "فرایندی بلند مدت و ادامه دار است که با مکانیزم های اجتماعی و سیاسی در هم بافته شده باشد." اگر طرحی با شکست روبرو می شود بدین علت است که فرایندهایی که در شکل دهی پروژه موثرند مورد توجه قرار نمی گیرد. فرایندها فعالیت را به وجود می آورند و به شکل و فضا معنی می بخشند. این موضوع سبب نیاز به انعطاف پذیری طراحی و محافظه کاری در ارائه راه حل های قطعی می شود. نگرشی که طراحی شهری را از حالت انفعالی به فعال، از شکل گرایی صرف به عملکرد ـ شکل گرا، از طرح محوری به فرایند محوری و از دستوری به تعاملی ـ مشارکتی تبدیل می کند، ارتقای واقعی کیفیت محیط شهری را هدف غایی خود قرار می دهد. این پژوهش بر آن است نوزایی فضای شهری را در راستای خلق محیطی واجد کیفیات ادراک مکان با تکیه بر"فضای وجودی عمومی" مخاطبین و متخصصین عرصه شهری مورد توجه قرار دهد. در این راستا، مجموعه شهری امامزاده صالح (ع) تجریش تهران، را به عنوان نمونه ای موردی مورد سنجش قرار دهد؛ و به صورت اخص به این پرسش ها پاسخ دهد : مولفه های دخیل در ارتقاء ادراک فضایی با تآکید بر ارتباط متقابل فضا ـ طراح ـ ناظر کدامند؛ چه مسائل و مشکلاتی ضرورت مداخله کالبدی ـ فضایی در مجموعه شهری امامزاده صالح (ع) تجریش را ایجاب می کند؛ و براساس نظرات و انتظارات ناظران (خبرگان و عامه مردم) چه تغییراتی می توان برای ارتقاء فضایی مجموعه امامزاده صالح ایجاد کرد. داده های کمی و کیفی حاصل از پرسشنامه در برداشت اطلاعات ذهنی مخاطبین از کیفیات مکان، در قالب نقشه و نمودار به روش توصیفی ـ تحلیلی مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از سطح سنجش مناسب تر شهروندان نسبت به متخصصین در غالب هنجارهای مورد ارزیابی است؛ لیک سنجش شهروندان نیز در هر هنجار کمتر از "متوسط متمایل به خوب" است. لذا در ارزیابی کلیت یک فضا تازمانی که نیازهای نخستین فرد در مواجهه با عرصه عمومی پاسخ داده نشود، فرد قادر به دستیابی به ادراک سطوح بالاتر کیفیات محیطی نخواهد بود.