ارزیابی طرح های ساماندهی و توانمندسازی در ایران، نمونه موردی: محله عباس آباد، سنندج

تشکیل سکونت¬گاه¬های غیررسمی در جهان سابقه¬ای طولانی دارد. پس از جنگ جهانی دوم و مهاجرت های گسترده به شهرها در کشورهای درحال توسعه، سکونت گاه های غیررسمی و فقیرنشین پیرامون و درون شهرها تشکیل شدند. سطح رفاه پایین ساکنان این سکونت گاه ها، مدیران و صاحب نظران شهری را بر آن داشت تا به جست وجوی راه حلی برای افزایش کیفیت زیست در این محله ها بپردازند. پیشینه تشکیل سکونت گاه های غیررسمی در ایران نیز به پیش از انقلاب اسلامی باز می¬گردد. مهاجرت های گسترده فقرا به شهرها- پیش و پس از انقلاب اسلامی- موجب شکل¬گیری سکونت گاه های غیررسمی بخصوص در حاشیه مراکز استان¬ها و کلان شهرها شد. در ایران نیز، مانند سایر کشورهای درحال توسعه، سیاست های متنوعی برای جلوگیری از رشد و گسترش این سکونت گاه ها و افزایش کیفیت سکونت در آن¬ها مدنظر قرار داده شده است. توانمندسازی و بهسازی آخرین راه حلی است که برای افزایش سطح رفاه ساکنان سکونت گاه های غیررسمی در ایران در نظر گرفته شده است. تصویب سند ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونت گاه های غیررسمی در ایران، شروعی بر تهیه و اجرای طرح های بهسازی و توانمندسازی در ایران بود. سکونت گاه های غیررسمی پنج شهر زاهدان، کرمانشاه، بندرعباس، اهواز و سنندج اولین نقاط هدف این گونه طرح ها در نظر گرفته شده و سنندج به عنوان چهارمین تجربه تهیه طرح های توانمندسازی و بهسازی در ایران، زیر چتر حمایتی بانک جهانی قرار گرفت. اکنون، باگذشت یک از دهه از آغاز طرح های توانمندسازی و بهسازی در ایران این سوال مطرح می شود که آیا این طرح ها در ایران با موفقیت همراه بوده اند؟ و همچنین آیا این طرح ها توانسته اند به اهداف مدنظر سند ملی توانمندسازی و بانک جهانی دست یابند؟ نقاط ضعف و قوت و پیامدهای این طرح ها چیست؟ در این رساله، محله عباس آباد شهر سنندج، به عنوان پرجمعیت ترین سکونت گاه غیررسمی سنندج و استان کردستان، انتخاب شده و طرح توانمندسازی و بهسازی اجرا¬شده در این محله مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از شناخت گذشته و وضع موجود محله، ارزیابی عملکرد طرح توانمندسازی مربوطه انجام شده است. برای انجام این ارزیابی، از شیوه توصیفی- تحلیل بهره گرفته شده و پس از تعیین معیارهای موردنظر، گرداوری اطلاعات آن به 4 روش اسنادی-کتابخانه ای، پرسش¬نامه، مصاحبه و برداشت میدانی صورت گرفته است. برای انجام ارزیابی از مدل کارت امتیاز متوازن استفاده شده است. برای امتیازدهی به برخی از معیارهای کیفی 375 عدد پرسش¬نامه بر اساس فرمول کوکران به صورت تصادفی پر شده و مورد بررسی قرار گرفته است. پس از امتیازدهی به هر معیار، با استفاده از تکنیک دلفی، وزن و اولویت هریک مشخص و امتیاز نهایی هر معیار محاسبه شده است. امتیاز بخش کالبدی در این طرح از 5، 3.076، بخش اقتصادی 2.16 و اجتماعی- فرهنگی 3.009 به¬دست آمده است. امتیاز نهایی طرح نیز 2.8 است که نشان دهنده عدم موفقیت طرح می باشد.