مقایسه روش های پارامتریک و نظریه مجموعه های فازی در ارزیابی تناسب اراضی برای محصولات عمده دشت باغه در استان خوزستان

یکی از بهترین سیاست¬های کشاورزی در کشورهای در حال توسعه در راستای امنیت غذایی، ارزیابی زمین¬های زراعی و پتانسیل کشاورزی به منظور حمایت از کاربری فعلی و آتی کشاورزی است. فائو برای ارزیابی تناسب اراضی از منطق دو ارزشی بولین استفاده می¬کند که این منطق توسط تعدادی از محققین ارزیابی اراضی مورد نقد قرار گرفته است. چون منطق فوق طبیعت پیوسته خاک، تغییرات در طول زمین¬نما و عدم قطعیت در اندازه¬گیری¬ها را در نظر نمی¬گیرد. بنابراین انتخاب یک روش ارزیابی از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این تحقیق، دو روش پارامتریک و نظریه مجموعه¬های فازی به منظور ارزیابی تناسب اراضی دشت باغه واقع در استان خوزستان به مساحت تقریبی 10500 هکتار برای محصولات گندم، جو، ذرت و هندوانه مورد استفاده قرار گرفت. خاک¬های این منطقه دارای رژیم رطوبتی یوستیک و رژیم حرارتی هایپرترمیک واقع شده است. جهت نیل به اهداف ویژگی¬های مورفولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی 96 خاکرخ در 15 سری از منطقه مورد مطالعه قرار گرفت. خاک¬های تحت بررسی بر اساس کلید رده¬بندی 2014 در سه رده انتی¬سول، اینسپتی¬سول و اریدی¬سول رده¬بندی شدند. بر اساس نتایج ارزیابی کیفی اقلیم منطقه برای کشت تیپ¬های بهره¬وری گندم و ذرت، دارای تناسب بالا (s1) و برای جو و هندوانه دارای تناسب متوسط (s2) بوده و مهم¬ترین عامل محدود کننده اقلیمی دما می¬باشد و ارزیابی تناسب کیفی نشان داد که از کل اراضی مورد مطالعه برای کشت گندم 1946 هکتار در کلاس s2، 1690 هکتار در کلاس s3، 6860 هکتار در کلاس n، برای کشت جو2524 هکتار در کلاس s2، 1743 هکتار در کلاس s3، 6258 هکتار در کلاس n، برای کشت ذرت دانه¬ای 6887 هکتار در کلاس s3، 3613 هکتار در کلاس n و برای کشت هندوانه 3688 هکتاردر کلاس s2، 2478 هکتار در کلاس s3 و4333 هکتار در کلاس n قرار دارند و از نظر ویژگی¬های خاکی و زمین¬نما مهم ترین محدودیت¬ها به ترتیب شوری و قلیاییت، بافت، آهک و گچ می¬باشد. نتایج حاصل از تخمین تولید پتانسیل به روش مدل رشد فائو نشان داد که تولید پتانسیل در منطقه برای گندم، جو، ذرت و هندوانه به ترتیب 48/7 ، 66/6، 52/7 و 78 تن در هکتار است و تولید پتانسیل واقعی برای محصولات انتخابی با توجه به تولید پتانسیل و تأثیر عوامل محدود کننده در خاک به روش پارامتری برای گندم، جو، ذرت و هندوانه به ترتیب از2/0 تا 5/5 ،2/0تا 4/5، 2/0 تا 5/5 و 9/2تا5/76 کیلوگرم در است. ارزیابی تناسب اراضی به روش فازی نشان داد که از کل اراضی مورد مطالعه برای کشت گندم 718 هکتار در کلاس s2، 8357 هکتار در کلاس s3، 1424 هکتار در کلاس n، برای کشت جو 5120 هکتار در کلاس s2، 2280 هکتار در کلاس s3، 3100 هکتار در کلاس n، برای کشت ذرت دانه¬ای 4560 هکتار در کلاس s2، 3820 هکتار درکلاس s3، 2120 هکتار در کلاس n و برای کشت هندوانه 4417 هکتار در کلاس s2، 4380 هکتار در کلاس s3 و 1700 هکتار در کلاس n می¬باشد و همچنین در سطح منطقه، برای نظریه مجموعه¬های فازی ضریب همبستگی بین تولید پتانسیل واقعی و تولید مشاهده شده به ترتیب برای گندم، جو، ذرت و هندوانه (78/0، 79/0، 70/0 و 66/0 ) بیشتر از پارامتریک (66/0، 62/0، 64/0 و 56/0) بوده و اختلاف نسبتا زیاد ضریب همبستگی محاسبه شده در برخی محصولات نشان¬دهنده نیاز به واسنجی جداول پیشنهادی سایس در رابطه با نیازهای اقلیمی، زمین¬نما و خاک برای منطقه است.