روش های بهینه سازی جوانه زنی بذر و کشت بافت گیاه دارویی سرخارگل (echinacea sp)

سرخارگل با نام علمیechinaceae purpurea (l.) moench ، متعلق به تیره (asteraceae)، گیاهی دارویی- زینتی بومی امریکای شمالی است. این گیاه جایگاه مهمی در بین دارو های گیاهی غرب داشته و دارای خاصیت تقویت سیستم ایمنی، بهبود زخم¬ها، ضد¬آلرژی، آنتی بیوتیک و پیشگیری کننده سرماخوردگی می باشد. سرخارگل را می توان بوسیله بذر و یا از طریق رویشی تکثیر کرد. بذرهای تازه برداشت شده سرخارگل از دوره خواب برخوردارند، از طرفی تکثیر رویشی این گیاه از طریق تقسیم بوته روشی وقت گیر بوده و هزینه زیادی در بر دارد. به همین علت، این پژوهش علاوه بر یافتن راه بهینه¬تر برای تکثیر، به دنبال روشی مناسب جهت شکست خواب بذور سرخارگل نیز می باشد. پژوهش حاضر به صورت دو آزمایش مجزا انجام پذیرفت. آزمایش اول به منظور شکست خواب بذور به صورت طرح آماری کاملاً تصادفی در سه تکرار و با دو تیمار هورمون 24- اپی-براسینولید در غلظت¬های (5/0، 1 و 2 میلی¬گرم در لیتر) و سرمادهی مرطوب شامل دماهای (5، 10 و 15 درجه سانتی¬گراد)، انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین درصد جوانه¬زتی (95%) در تیمار سرمادهی مرطوب به مدت دو هفته در دمای 10 درجه سانتی-گراد بدست آمد. با توجه به نتایج، خواب بذرهای مذکور از نوع فیزیولوژیک است و می¬توان گفت که عامل دخیل در این خواب، نارس بودن جنین یا وجود عامل باز¬دارنده در بذر و یا هر دو عامل بوده است. آزمایش دوم در راستای ریزازدیادی سرخارگل طی سه بخش انجام گرفت. این آزمایشات به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. در بخش اول دو آزمایش به منظور بهترین تیمار ضدعفونی انجام شد، در آزمایش اول تیمارها شامل محلول اتانول با غلظت¬های (0، 55، 70 و 80 به مدت یک دقیقه) و هیپوکلریت سدیم (5 ، 10 و 15 درصد به مدت 15 دقیقه) و همچنین تیمارهای آزمایش دوم شامل محلول اتانول70% (به مدت 0، 5، 15 و 30 ثانیه) و هیپوکلریت سدیم ( 0، 5، 10 و 15% به مدت 10 دقیقه) بودند. نتایج نشان داد که در مجموع کاربرد محلول اتانول 70 درصد به مدت پانزده ثانیه و به دنبال آن، استفاده از محلول هیپوکلریت سدیم 25 درصد به مدت 10 دقیقه برای ریزنمونه¬های برگ و دمبرگ سرخارگل مناسب بود. بخش دوم به منظور تعیین بهترین ریزنمونه و محیط باززایی انجام شد که تیمارها شامل ریزنمونه¬های برگ و دمبرگ و هورمون ba (صفر و 1 میلی¬گرم بر لیتر) و هورمون naa (صفر، 01/0 و 1/0 میلی¬گرم بر لیتر) بود. طبق نتایج بهترین ریزنمونه جهت ریزازدیادی و تولید ساقه و برگ (گیاهچه)، قطعات برگ سرخارگل بود که قدرت تکثیر راحت در شرایط درون شیشه ای (رشد و نمو سریع) را دارا بود و در مجموع توان تولید ماده خشک و ریشه زایی خوبی را داشت و مطلوب ترین محیط برای استقرار و تولید جوانه از گیاه سرخارگل، محیط کشت ms حاوی یک میلی¬گرم بر لیتر ba و 01/0 میلی-گرم بر لیتر naa بود. در بخش سوم که تیمارها شامل غلظت های مختلف محیط کشت ms (کامل و یک دوم) به تنهایی و یا در ترکیب با توفوردی (2,4-d) با غلظت¬های (صفر، 1 و 4 میلی¬گرم بر لیتر) بود بهترین محیط جهت کالوس¬زایی محیط کشت 1/2 ms حاوی یک میلی-گرم بر لیتر 2,4-d معرفی می¬شود. به طور کلی، نمی توان یک محیط کشت واحد را برای استفاده در همه موارد توصیه نمود. زیرا نیازهای تغذیه ای جهت رشد مطلوب گیاهچه، کالوس و ریشه بسیار متفاوت از یکدیگر است. با توجه به نتایج آزمایشات حاضر محیط کشت ms حاوی 1/0 میلی¬گرم بر لیتر iba نیز به عنوان محیطی مناسب جهت ریشه¬دار کردن جوانه¬های حاصل از کشت بافت گیاه سرخارگل معرفی می¬گردد.