پیشنهاد چهارچوبی برای ارزیابی کیفی-کمی ترجمه با استفاده از مدل تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف: موردپژوهی دوترجمه از بوف کور

پیش زمینه های متفاوت مترجم و نویسنده از سویی و حضور تأثیرگذار قدرت های آشکار و پنهان سبب شده اند تا بعضاً در هنگام انتقال متنی از زبان مبدأ به زبان مقصد، خواسته یا ناخواسته تعدیلات، اضافات و یا حذفیاتی رخ دهد. اینجاست که یافتن مدلی نظام مند برای ارزیابی کیفی ترجمه به یکی از موضوعات مهم در حوزه ی مطالعات ترجمه تبدیل شده است. چهارچوب های تحلیل گفتمان انتقادی (cda) توانایی تحلیل لایه های زبانی متن (اعم از ساخت واژی، واژگانی و نحوی) و لایه های فرازبانی (اعم از نشانه ای و گفتمانی) را دارد پس می توان از آن ها در ارزیابی کیفی ترجمه استفاده کرد. پژوهش حاضر در وهله ی اول با هدف ارائه چهارچوبی جهت ارزیابی کیفی ترجمه با استفاده از مدل تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و در وهله ی دوم با هدف پیاده سازی کامل مدل پیشنهادی بر روی نمونه ای واقعی انجام شده است. چهارچوب پیشنهادی پس از گذراندن متن مبدأ و متن (متون) مقصد از سه بخش تحلیل صوری، تحلیل پیکره ای و تحلیل گفتمان چندوجهی (که هرکدام دارای ابزارهای مخصوص به خود هستند)، نتایج به دست آمده را با مدل تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف تحلیل و تبیین کرده و در انتها به بررسی میزان همخوانی نتایج متن مبدأ با متن (متون) مقصد می پردازد. داستانک «بوف کور» اثر صادق هدایت به عنوان متن مبدأ (1915، نسخه¬ی دست¬نویس) و ترجمه های کاستلو (1957) و بشیری (2013، ویرایش سوم) به انگلیسی به عنوان متون ترجمه شده انتخاب گردیدند. نتایج حاصله از مدل پیشنهادی در تمامی بخش ها و زیربخش ها با متن اصلی مقایسه شده و با توجه به اهمیت وزنی آن ها مشخص می شود که کیفیت ترجمه متن (متون) چگونه است. نتیجه ی حاصل از بخش صوری مشخص کرد که ترجمه ی کاستلو با عملکرد بهتر در زیربخش های ساختار کلی متن، ساختار بندها و صفحه آرایی کتاب نسبت به ترجمه بشیری، که فقط عملکرد بهتری در قسمت بندی های متن دارد، دارای کیفیت بیشتری است. در زیربخش های علائم نگارشی و فونت هیچ کدام از ترجمه ها عملکرد خوبی نداشته اند. در بخش تحلیل پیکره ای، ترجمه ی کاستلو به علت همخوانی بیشتر با متن اصلی در زیربخش های تحلیل شبکه های رخداد همزمانی و تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی به عنوان ترجمه باکیفیت تر انتخاب شد. در بخش تحلیل گفتمان چندوجهی هردو ترجمه ها در زیربخش های عنوان و کلیدعبارات عملکرد خوبی داشته اما در زیربخش تصاویر عملکرد خوبی نداشته اند. ترجمه کاستلو در زیربخش پانوشت ها و ترجمه بشیری در زیربخش طرح جلد عملکرد بهتری داشته اند اما ازآنجاکه اهمیت وزنی زیربخش پانوشت ها بیشتر است، ترجمه کاستلو به عنوان ترجمه بهتر انتخاب شد. علیرغم عدم همخوانی کامل با متن اصلی، درنهایت ترجمه کاستلو به عنوان ترجمه ی باکیفیت تر مشخص شد.