تاثیر توام خشکسالی و برداشت بی رویه بر افت سطح آب زیرزمینی و کیفیت آبخوان دشت ساوه

بعضی از مناطق کشورمان دارای آب و هوای گرم و خشک است. دشت ساوه جزء یکی از این مناطق می باشد. اهمیت موضوع کم آبی در دشت ساوه نگرانی هایی را بوجود آورده است، که انجام این تحقیق را بیش از پیش لازم کرده است. هدف از این تحقیق که در قالب طرح تحقیقاتی شرکت آب منطقه ای استان مرکزی می باشد، عبارت است از بررسی وضعیت فعلی آبخوان و به روز شدن اطلاعات، در ادامه تحقیقات قبلی. لازم به ذکر است مطالعات قبلی، پیش از سال 87 بوده و تحقیق حاضر سال های 87 تا 92 را نیز شامل می شود. برای بررسی مسئله بحران آبی دشت ساوه عوامل مختلفی از جمله خشکسالی هواشناسی، برداشت بی رویه از آبخوان و حفر چاه های غیرمجاز، وجود گسل ساوه، احداث سد الغدیر و شبکه های آبیاری و زهکشی را می توان نام برد. در هر منطقه گرم و خشک نمی توان وجودوتاثیر خشکسالی را نادیده گرفت. با رسم نمودارهای فراوانی خشکسالی مشخص شد برخلاف شاخص spi، mczi ،zsi ،czi که خشکسالی نزدیک به نرمال را نشان می دهند، فراوانی شاخص pn خشکسالی شدیدی را در همه ایستگاه ها ( به جز تفرش که نرمال است ) نشان می دهد. در بررسی کیفیت آبخوان از نظر هدایت الکتریکی با نرم افزار زمین آماری gs+ ، مدل گوسی بهترین نتیجه را از نظر برازش منحنی ها و کمترین خطا را داشته و مدل مناسب برای محدوده مورد مطالعه می باشد. نتایج این مطالعات حاکی از آن است که استفاده از روش کریجینگ نسبت به سایر روش ها در تخمین توزیع کیفیت آب زیرزمینی مناسب تر بوده و موجب ارائه دقیق تر مقادیر می شود. با بررسی پارامترهای کیفی با نرم افزار aqqa و ترسیم نمودارهای مختلف مشخص گردید در روش های شعاعی و استیف کمترین و بیشترین آنیون ها و کاتیون ها همانند یکدیگر می باشند. دیاگرام پایپر نتایج نشان دهنده این است که آب های موجود در محدوده مورد مطالعه از نوع رخساره کلسیکی بوده و نمودار دیورف بیانگر این مطلب است که افزایش ناگهانی میزان کل مواد جامد محلول و نزدیک به تیپ بی کربناته، نشان از اختلاط آب چاه ها با منبعی دیگر دارد. منفی شدن بیلان کل محدوده مطالعاتی، کاهش تراز آب زیرزمینی از میانگین تراز سفره(7/934متر)، افت شدید هیدروگراف واحدآبخوان در دهه اخیر با شیب منفی 17% حکایت از برداشت بی رویه از آبخوان دارد بطوریکه پیش بینی می شود با همین روند تا پایان دهه بعد سطح آب زیرزمینی بطور متوسط 25 متر دیگر افت کند. افت چاه های آب در سمت جنوب گسل ساوه خیلی بیشتر از سمت شمال است و باعث می شود اثر سد در بخش جنوبی خیلی محسوس تر باشد لذا می توان احداث سد ساوه روی رودخانه قره چای را نیز یکی دیگر از دلایل افت سطح آب زیرزمینی در آبخوان دشت ساوه دانست. بعد از آب گیری از سد ساوه در سال 1374 افت سطح آب زیرزمینی در آبخوان دشت ساوه به طور چشم گیری افزایش یافته است. استفاده از روش های نوین آبیاری، پلمب چاه های غیر مجاز و مدیریت بهره برداری و نگهداری از آب های موجود، راه حل های لازمی است که برای حفظ و حراست از ذخایر آبی بایستی به مرحله اجرا درآید.