کاربرد رویکرد تاب آوری در برنامه ریزی شهری جهت کاهش اثرات سوانح طبیعی موردمطالعه: شهر سنندج

در دهه¬های آینده شهرها میزبان 3 میلیارد ساکن اضافی خواهند بود، درنتیجه ظرفیت شهری باید در 40 سال، دو برابر شود. شهرهای امروز بر قلمروهای فضایی خود می¬افزایند درحالی که در مقابل تهدیدات طبیعی و انسان¬ساخت آسیب¬پذیرتر می¬شوند. آمادگی در برابر بلایای طبیعی در تمام شهرهای جهان، چالش عمده قرن 21 است. تاب¬آوری شهری بر آمادگی در برابر بلایای شدید، کاهش آسیب¬پذیری و افزایش ظرفیت انطباقی تأکید می کند. ارزیابی اولیه از تاب¬آوری سیستم¬های شهری به منظور کشف عوامل ناتاب¬آوری شهرها اهمیت دارد که باعث جهت¬دهی به سیاست¬ها¬ و اقدامات مداخله¬ای می¬شود و به بهبود تاب¬آوری کمک می کند. در این پژوهش تأکید شده که قبل از انجام اقدامات درزمینه تاب¬آوری لازم است این مفهوم به عنوان رویکردی در برنامه¬ریزی شهری و مدیریت بحران درک شود و روابط بین اجزاء آن و سیستم شهری تبیین گردد تا فرآیند برنامه¬ریزی و اقدامات در راستای اهداف تاب¬آوری انجام شوند. ازاین رو ارزیابی شهر تاب¬آور اولین گام در برنامه¬ریزی تاب¬آوری است. بر این اساس با روش توصیفی- تحلیلی، ویژگی¬ها و اجزاء تشکیل¬دهنده شهر تاب¬آور، مولفه¬های تاب¬آوری شهری و ارتباط میان آن ها تبیین شده¬اند و چارچوبی مفهومی برای درک روابط میان بلایای طبیعی، سیستم شهری و اقدامات تاب¬آوری شهری ارائه شده که در آن اثرات شهرنشینی بر ایجاد تغییرات اقلیمی و بلایای طبیعی و روند دستیابی به شهر تاب¬آور نشان داده شده است. سپس مولفه¬های رویکرد تاب¬آوری به منظور ارزیابی شهر تاب¬آور در دو زمینه آسیب¬پذیری و انطباق¬پذیری دسته بندی شده و برای هرکدام، شاخص¬هایی در ابعاد اکولوژیکی، کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی- نهادی تعریف شده است. در بخش نمونه موردمطالعه مناطق شهر سنندج در شاخص¬های ارائه شده مورد ارزیابی قرارگرفته است و در فرآیند تحلیل شبکه¬ای بر اساس میزان تاب¬آوری اولویت¬بندی شده¬اند. نتایج حاصل از این تحلیل نشان می¬دهد منطقه 2 و منطقه 1 به ترتیب ضعیف¬ترین مناطق در تاب¬آوری شهری هستند که باید در اولویت اقدامات تاب¬آوری قرار گیرند. عامل مهمی که باعث عدم حرکت به¬سوی تاب¬آوری است، عدم آگاهی کافی و نبود زیرساخت¬های مناسب در این زمینه است. جهت حرکت به سوی شهر تاب¬آور، سرمایه¬گذاری¬های آتی باید فراتر از سرمایه¬گذاری¬های مادی و راه¬حل¬های فنی روند و نیازمند توسعه سرمایه¬های انسانی، اجتماعی، ظرفیت نهادی و همکاری بین سازمانی است.