ارزیابی قابلیت های زینتی و شرایط جوانه زنی چند گونه آلیوم (allium spp) بومی خراسان، کشت شده در شرایط آب و هوایی مشهد

آلیوم (allium spp) جنس بزرگی از گیاهان خانواده آماریلیداسه را تشکیل می دهد و در این جنس گیاهان زینتی بسیاری وجود دارند که از نظر اقتصادی با ارزش محسوب می شوند. این پژوهش به منظور بررسی سازگاری گونه های آلیوم (allium spp) بومی خراسان به شرایط کشت شده و ارزیابی قابلیت زینتی آن، به منظور استفاده در فضای سبز شهری انجام گردید. پیاز گونه¬های آلیوم طی دو سال متوالی از مناطق مختلف استان های خراسان جمع آوری گردید و سپس در 23 آبان سال 1391 در زمین اصلی در پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت طرح بلوک¬های کامل تصادفی کاشته شد. پس از استقرار گونه ها، کلیه مراحل فنولوژیکی و مورفولوژیکی در طی مراحل مختلف رشدی و روند جوانه زنی دو گونه ( a. stipitatum و a. kuhsorkhaense) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی صفات مورفولوژیکی نشان داد که تنوع قابل ملاحظه¬ای میان صفت مطالعه شده شامل طول ساقه¬گل، تعداد برگ، رنگ¬گل و قطر گل¬آذین در بین گونه های بررسی شده وجود داشت که امکان گزینش گیاهانی با صفات مطلوب را فراهم می¬کند. از سوی دیگر، نتایج مربوط به همبستگی ساده بین صفات، ارتباط معنی¬داری بین برخی صفات نشان می¬دهد و نتایج تجزیه عاملی نیز نشان داد که پنج عامل اصلی توانستند91/62 درصد واریانس کل را توجیه نمایند، برخی صفات مانند قطر ساقه گلدهنده، قطر گل آذین، طول دمگل، شکل گل، طول میله پرچم، قطر و طول تخمدان و طول خامه در عامل اول قرار گرفتند. نتایج نهایی بررسی فنولوژی نشان داد، زمان شروع و خاتمه مراحل فنولوژیکی برای گونه های آلیوم مورد بررسی متفاوت می باشد، لذا طول دوره رویشی و زایشی گونه ها از 207 تا 240 روز و میزان گرمای تجمعی بین 1714/49 تا 2326/2درجه روز رشد متغیر بود. شروع رشد و توقف رشد نهایی (بعد از تشکیل بذر) در گونه¬ی a. rubellum نسبت به سایر گونه های مورد مطالعه سریع تر انجام گرفت که نشان دهنده این است که این گونه نسبت به گرما و سرما حساسیت بیشتری دارد و زودتر از بقیه گونه ها نسبت به محیط واکنش نشان می دهد. در مجموع، نتایج آزمایش جوانه¬زنی حاکی از این است که بذر دو گونه مورد بررسی، برای جوانه¬زنی بهینه نیاز به یک دوره طولانی سرما (90 روز) دارد، و با توجه به طبقه¬بندی خواب بذر، دارای خواب فیزیولوژیکی می باشند. همچنین به نظر می رسد تیمار خراش دهی شیمیایی همراه با دمای پایین، تیمار مناسبی برای شکست خواب بذر در گونه a.stipitatum در مدت زمان کوتاه تر باشد. به طور کلی به نظر می¬رسد که گونه¬های آلیوم مورد مطالعه در این تحقیق پتانسیل استفاده در فضای سبز مشهد به عنوان گیاهان زینتی داشته باشند.