بررسی جایگاه تواریخ دوره شاه عباس اول در تاریخ نگاری صفوی

تحولاتی که در زمینههای سیاسی،مذهبی،اجتماعی و دیوانی در دوران پادشاهی نسبتاً طولانی شاهعباس اول (996-1038 ه. ق) رخ داد،مسیر حرکت تاریخنویسی را به سوی نوعی تمرکز وتثبیت در سبک و روش فراهم آورد. در این برهه زمانی،تواریخ سلسله ای مانند خلاصهالتواریخ،نقاوهالآثار،روضه الصفویه،تاریخ عالم آرای عباسی،تاریخ عباسی،تاریخ قزلباشان،فتوحات همایون وتواریخ محلی همچونتاریخ گیلان،احیاءالملوکوشرفنامهدر تداوم سنت تاریخنویسی،نوشته شد. برخی از این تواریخ، با استناد به اسناد و نامه های دیوانی، توسط وقایع نگارانی از رده منشیان،دیوانسالاران ویا منجمان درباری که خود نزدیک به کانون قدرت سیاسی و شاهد عینی رویدادها و جریان های زمان خود بوده اند، به رشته تحریر درآمدند. پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان تغییرات حاصله درسنت تاریخ نویسی دوره شاه عباس اول،متون مذکور را بااستفاده از برخی جنبه های نقدتاریخی، شامل زندگی نامه مولفان،شکل شناسی و تحلیل محتوایی،دیدگاه های هریک درباره مضامین مختلف،امتیازات هرکدام به لحاظ موضوعی وشیوه تاریخ نویسی و... مورد بررسی قرار داده است. از سوی دیگرسعی براین بوده که با مقایسه تطبیقی سبک وروش تاریخ نگاری این آثاروتوضیح شباهت هاوتفاوت ها،میزانتأثیر و تأثراتآن هابریکدیگرمشخص شود و نهایتاً به این پرسش پاسخ دهدکه تواریخ عصر صفوی در زمان شاه عباس تا چه حد توانست از پوسته ی گرته برداری وسبک سنتی خارج شده، به شیوه ای نوین دراین مقوله دست بیابد. این پژوهش با روش مقایسه تطبیقی منابع مورد نظر و تحلیل اطلاعات و گزارش ها، بر آن است که برخلاف دیدگاه محققان امروزی مبنی بر تداوم تاریخ نگاری عصر شاه عباس اول بر روال سنت پیش از خود که بدون هیچ توجهی به مناسبات علی ومعلولی رویدادها و محدود به شیوه ی روایی نگارش یافته اند،به این نتیجه دست یافته استکه تاریخ نگاری عصر شاه عباس اول، ضمن حفظ بخشی از میراث سنت تاریخ نویسی گذشته، در برخی از زمینه های تاریخ نگاری به طور نسبی گام هایی به سوی نوآوری داشته است.