ژئوشیمی و جایگاه تکتونوماگمایی گرانیتوئیدهای سیه باز، خوی، ایران

توده نفوذی سیه باز بین طولهای جغرافیایی58°44تا15° 45دقیقه خاوری و عرضهای جغرافیایی40°38تا53°38 شمالی در30 کیلومتری شمال خاور شهرستان خوی در شمال باختر ایران واقع شده است. این منطقه براساس تقسیم بندی نبوی (1355) در زون البرز آذربایجان و بخشی از پهنه ماکو- تبریز است.آلکالی فلدسپار گرانیتها مهمترین توده های نفوذی منطقه را تشکیل می دهند همچنین گابروهای ریزدانه وآپینیت ها نیز سنگهای مافیک منطقه را تشکیل می دهند که نسبت به توده نفوذی گرانیتوئیدی درصد حجمی بسیار پایین تری دارند. در منطقه مورد مطالعه آلکالی فلدسپار گرانیت ها، روی آهک های کربو-پرمین قرارگرفته و توسط سازند قم (بصورت دگرشیبی) پوشیده می شود براین اساس سن تقریبی این گرانیت ها حدود 300 میلیون سال(براساس سن سنجیzr توسط شفایی مقدم) می باشد. و با توجه به آمیختگی های ماگمایی که بین گابروها، آپینیت ها و گرانیتها وجود دارد سن گابروها نیز با سن آلکالی فلدسپارگرانیت ها همزمان می باشد. بافت های عمده در آلکالی گرانیتها شامل: گرانولارغیر همسان دانه، میکروگرانولار، بافت گرافیکی، میرمکیتی و پرتیت می باشند. از لحاظ مینرالوژی این گرانیتها بطور کلی ازکوارتز، آلکالی فلدسپار، آمفیبول (ریه بکیت- آرفودسونیت)، بیوتیت،کلینوپیروکسن (اژیرین) و کانیهای اپک به همراه کانیهای فرعی آپاتیت و زیرکن تشکیل شده است.کلریت مهمترین کانی دگرسانی در این گرانیتها است که حاصل تجزیه کانیهای فرومنیزین می باشد.وجود بافت گرانوفیری نشانگر ژرفای کم و بافت پرتیتی نشانگر شرایط هیپرسولووس در زمان تشکیل این گرانیتهااست. سری ماگمایی گرانیتها کالک آلکالن و گابروها، ماهیت تولئیتی دارند. براساس شاخص اشباع از آلومین سنگهای گرانیتی منطقه ماهیت پرآلومینوس دارند. غنی بودن عناصر lilesنسبت به عناصر hfsesو آنومالی منفی sr, ba, tiو nb نشان دهنده ماگمای وابسته به فرورانش پوسته اقیانوسی پالئوتتیس به زیر ایران مرکزی است. همچنین درصد زیاد کانیهای آبداری مثل آمفیبولها در مطالعه مقاطع میکروسکوپی گرانیتها خود دلیلی بر تایید ماگمای وابسته به فرورانش است. براساس داده های ژئوشیمی عناصرکمیاب، توده گرانیتوئیدی مورد مطالعه، در اثر فرورانش پالئوتتیس به زیر ایران مرکزی تشکیل شده است. براین اساس ماگمای سازنده توده نفوذی سیه باز از ذوب بخشی سنگهای قاعده پوسته قاره ای دراثر جریانهای همرفتی و حرارت ماگمای مافیک در بالای زون فرورانش حاصل شده ، و در نهایت در اثر نیرو های کششی تکامل یافته اند. این فرض با غنی شدگی عناصر ناسازگار k, th, rb, la, ce و آنومالی منفیba, eu, nb ta, p, ti و sr در این توده سازگارمی باشد.