بررسی مشکلات زبانی محققین ایرانی در چاپ مقاله به زبان انگلیسی: دیدگاههایی از زبانشناسی سیستمیک کاربردی و سواد آکادمیک

بی شک امروزه زبان انگلیسی در سطح بین المللی به عنوان زبان علم شناخته می شود. در واقع، این زبان در حال حاضر به چنان ابزار مهمی در بسط و نشر پژوهش برای دانشگاهیان غیر انگلیسی زبان تبدیل شده که انتشار به این زبان لازمه ی یک منصب دانشگاهی موفق برای این دسته از محققان در سراسر جهان شده است. این امر منجر شده تا دانشگاههای بسیاری از کشورها با در نظر گرفتن چاپ در نشریات انگلیسی زبان به عنوان معیاری برای تصدی و یا ارتقاء مناصب علمی، از چاپ و نشر به زبان انگلیسی برای تحمیل فشار بر دانشگاهیان استفاده کنند (کاری و لیلیس، 2004؛ فلاوردو و لی، 2009). در این میان، انتشار به زبان انگلیسی برای پژوهشگرانی که زبان اولشان انگلیسی نیست، به ویژه کسانی که در کشورهای انگلیسی زبان زندگی نمی کنند، مشکلات عدیده ای به ارمغان آورده است. آنچه اغلب باعث طاقت فرسا و چالش برانگیز بودن نگارش و چاپ مقاله به زبان انگلیسی می شود شامل انواع مشکلات زبانی از جمله فقدان دانش کامل زبان انگلیسی، تداخل از زبان اول، ادعای کلامی نامناسب و غیره می باشد (فلاوردو، 1999؛ سلگر-مایر ، 2008؛ ازونر، 2008). به طور ویژه، زمانی که دانشمندان غیر انگلیسی زبان دست نوشته های خود را به مجلات انگلیسی زبان ارائه می کنند، یکی از ایرادهایی که اغلب در قالب نظرات داوران به آنها وارد می شود بحث مهارت های زبان انگلیسی آنها می باشد. برای پاسخ به ایرادهایی از این دست، این پژوهشگران باید از الگوها و ساختارهایی پیروی کنند که از دید داوران صحیح است. در طی این فرآیند بازنگری و اصلاح، هم متن و هم خود نویسندگان تحت تاثیر برخی تغییرات می گردند. لذا مطالعه حاضر به منظور بررسی این تغییرات در دو سطح، یعنی بررسی فرایند و محصول نهایی چاپ شده علمی انجام شد. از لحاظ متنی، ما به تجزیه و تحلیل زبانی تفاوت متن اصلاحی چاپ شده ی مقاله (متن ap) نسبت به نسخه ی قبل از ارسال آن به مجله (متن ps) با استفاده از زبان شناسی کاربردی نظام مند (sfl) پرداختیم. تحلیل متنی ما به دو صورت کمی و کیفی انجام شد. در بخش کمی فراوانی دسته ای از ویژگیهای زبانی منتخب از سه سیستم فرا کارکردی (metafunctional) در بخشهای مقدمه، روش، نتایج و بحث (imrd) مقالات پژوهشی پیش از ارسال به مجله (ps) در مقابل نسخه ی اصلاح شده ی چاپ شده (ap) 60 مقاله پژوهشی محاسبه و مقایسه شد. از طرف دیگر در بخش کیفی ما به ماهیت تغییرات ایجاد شده در زیر مجموعه ای منتخب از متون جمع آوری شده شامل قسمتهای مذکور در نسخه ی ps در برابر نسخه ap پرداختیم. نتایج نشان داد که اصلاح از نقطه نظر فراکارکرد اندیشگانی (ideational) فرآیند ها (processes) و شرکت کنندگان (participants) جمله واره را دچار تغییر اساسی می کند به این صورت که فرآیندهای مادی (material) کاهش در حالی که فرآیندهای رابطه ای (relational) افزایش می یابد. از لحاظ شرکت کنندگان نیز مشخص شد که نویسندگان مقالات علمی در فرآیند اصلاح تمایل دارند تا خود را در پس زمینه متن قرار دهند. تا آنجا که به فراکارکرد بینافردی (interpersonal) مربوط می شود، ویژگی عدم قطعی گویی (entertain) از طریق استفاده از افعال modal و کاهنده های ادعای کلامی (softeners) افزایش در حالیکه اظهارات رک (bare assertions) نویسندگان کاهش می یابد. همچنین، استفاده بیش از حد از ویژگی حمایت (endorse) و تصدیق (acknowledgement) که احتمالا ناشی از عدم آگاهی پژوهشگران ایرانی از ارزش بینافردی افعال گزارشی (reporting verbs) است و از این رو باعث دادن اعتبار بی مورد به مطالعات دیگر می شود، با بکارگیری ویژگی فاصله گیری (distance) در استناد به دیگر مطالعات، کاهش می یابد. نهایتا، از منظر فراکارکرد متنی (textual)، یافته ها به وضوح بسته بندی پویای اطلاعات متنی بر اساس اهداف بلاغی در هر بخش از مقاله را نشان دادند. بر اساس بررسی های ما، طی فرآیند اصلاح، استفاده از تم بارز (marked) افزایش می یابد که این امر کمک قابل توجهی به انسجام و پیوستگی متن می کند و در نتیجه استدلال را برای نویسنده آسان تر می کند. از سوی دیگر، ما فرآیند چاپ و نشر علمی توسط دانشمندان غیر انگلیسی زبان را با تکیه بر الگوی سوادهای آکادمیک مورد بررسی قرار دادیم. این الگو که حوزه ی اصلی آن نگارش دانشگاهی است از بحثهای متنی نگارش متون در سطح دانشگاه و گونه های متنی مرتبط با رشته (disciplinary genres) فراتر رفته و هنجارهای رایج در مورد نگارش و نشر دانشگاهی و همچنین سیاست های سازمانی حاکم بر آن را، به خصوص در رابطه با مسائل مربوط به هویت و قدرت به چالش می کشد. نتایج ما نشان داد که درک پژوهشگران شرکت کننده در مطالعه از فرایند اصلاح به عنوان گونه ای یادگیری موقعیتی (situated learning) در جامعه ی عملکردی (community of practice) چاپ و نشر دانشگاهی در سطح بین المللی است، منتها عدم آشنایی کامل آنها به این نوع یادگیری، آنها را به اتخاذ راهبردهایی رهنمون می سازد که اغلب به ضرر پیشرفت علمی آنها است.